• BIST 100

    9356,04%-1,26
  • DOLAR

    38,77% 0,04
  • EURO

    44,08% 0,52
  • GRAM ALTIN

    4201,78% 1,92
  • Ç. ALTIN

    6731,05% 1,32

Türk edebiyatının 'ilk savaş romancısı' ve AA'nın isim annesi: Halide Edip Adıvar

Anadolu Ajansının kuruluşuna katkı sağlayan isimlerden Kurtuluş Savaşı'nın "Halide Onbaşısı", Türk edebiyatının "ilk savaş romancısı" Halide Edip Adıvar, vefatının 57'nci yılında anılıyor.

KÜLTÜR - SANAT 8.01.2021 11:14:00 0
Türk edebiyatının

Anadolu Ajansının (AA) kuruluşuna katkı sağlayan isimlerden Kurtuluş Savaşı'nın "Halide Onbaşısı", Türk edebiyatının "ilk savaş romancısı" Halide Edip Adıvar, vefatının 57'nci yılında anılıyor.

Türk edebiyatında önemli bir yeri olan Halide Edip, 1884 yılında Sultan 2. Abdülhamid Han'ın Ceyb-i Hümayun katiplerinden Selanikli Mehmed Edip Bey ile Fatma Bedrifem Hanım'ın çocukları olarak 1884'te dünyaya geldi.

Annesini küçük yaşta yitiren Halide Edip, çocukluğunu "mor salkımlı evde", anneannesinin ve büyükbabasının yanında geçirdi.

Üsküdar Amerikan Kız Kolejine 1893 yılında giren Halide Edip, bir yıl sonra buradan ayrılmak zorunda kaldı. Halide Edip, özel hocalardan Arapça, İngilizce, Fransızca ve müzik dersleri aldı.

İngilizce öğretmeninin teşvikiyle John Abbot'un "Mother" isimli kitabının çevirisini yaptı. Mahmut Esat Efendi'nin düzenlemesiyle "Mader" adıyla basılan eser, Halide Edip'e, Sultan Abdülhamid tarafından "Şefkat Nişanı" verilmesine vesile oldu. 1899 yılında ikinci kez başladığı kolejden, 1901 yılında mezun oldu.

Halide Edip, aynı yıl matematik dersleri aldığı Salih Zeki Bey'le evlendi. Bu evlilikten Ayetullah ve Hikmetullah Togo isminde 2 oğlu dünyaya geldi. Halide Edip, Japonların Rusya'yı yenmesinin verdiği sevinçle oğluna Japon Deniz Kuvvetleri Komutanı Amiral Togo Heihachiro'nun ismi olan "Togo"yu verdi.

Tevfik Fikret'in yönetimindeki Tanin gazetesinde "Halide Salih" imzasıyla yazılar yayımlayan Halide Edip, yazılarını daha sonra Resimli Kitap, Yeni Tanin, Şehbal, Musavver Muhit, Mehasin ve Resimli Roman gibi yayınlarda sürdürdü. Yazıları nedeniyle tehditler alan Halide Edip, 31 Mart olayları sırasında öldürüleceği endişesiyle Mısır'a gitti. 1909'da yurda döndükten sonra yazılarına devam etti. Eşi Salih Zeki'den 1910 yılında boşandı.

"Sultanahmet mitinginde yaptığı konuşma çok etkili oldu"

Maarif Nazırı Sait Bey'in teklifiyle kız öğretmen okullarında öğretmenlik ve vakıf okullarında müfettişlik yaptı. Bu dönemde gözlemlediği İstanbul'un arka mahalleleri, "Sinekli Bakkal" romanını yazmasına katkıda bulundu. Halide Edip, bu dönemde Ziya Gökalp ve Yusuf Akçura gibi isimlerin yazılarından etkilendi.

Balkan Savaşı sırasında kadınların toplum hayatına katılması ve eğitilmesi amacıyla ilk kadın derneği Teali-i Nisvan Cemiyeti'ni kurdu. Cemal Paşa'nın teklifi ile Lübnan, Beyrut ve Şam'da okulları düzenleyip açmak üzere Suriye'ye gitti. Kendisi Suriye'deyken babasına verdiği vekaletnameyle 1917'de Dr. Adnan ile evlendi.

Aynı yıl Mev'ud Hüküm ve ilk tiyatro oyunu Kenan Çobanları'nı yazdı. 1918-19'da İstanbul Darülfünunu'nda Batı edebiyatı dersleri verdi.

Halide Edip, 15 Mayıs 1919'da İzmir'in işgalinden sonra düzenlenen Fatih, Üsküdar ve Sultanahmet mitinglerine konuşmacı olarak katıldı. Özellikle Sultanahmet mitinginde yaptığı konuşma çok etkili oldu ve hiç unutulmadı. Büyük Mecmua ve Vakit'teki yazılarıyla işgale karşı direnişin gelişmesine katkıda bulundu.

"Bütün vatanı kurtaracak olan Anadolu'dur"

Bu yıllarda Anadolu'ya gizlice silah kaçırma işinde de görev alan Halide Edip, 1920'de eşiyle Anadolu'ya geçerek Milli Mücadele için çalışmalara katıldı.

Anadolu'ya geçişi sırasında Yunus Nadi ile sohbetlerinde bir ajans kurulması fikri ortaya çıktı.

Yunus Nadi Bey, Geyve Akhisar istasyonundaki bu sohbeti şöyle anlattı:

"- Halide Edip Hanım, sanki Kayışdağı'na bir tenezzühe çıkmış gibi seyahatten ve onun zahmetlerinden hiç şikayet etmiyor, bilakis daha ziyade işlerden bahsediyordu. Pratik bir Türk kadını. Kendisine Kuşçalı muharebesinde Paşa'ya sorduğum telsiz telgraf suali ile cevabını anlattım. 'Şimdi gider gitmez bütün dünyaya o tarik ile bağlanırız.' dedim. 'Çok güzel.' dedi, 'Daha iyisi gider gitmez bir ajans teşkilatı kuralım, o vasıta ile dahile ve harice söyleriz.' Birinci şart hanımefendi. Sonra tabii bunun teferruatı gelir; mesela ilk merhalede neşriyat -ki başlı başına teşkilata ihtiyaç gösterir- sonra propaganda envai...

- Tabii sıra ile hepsi yapılır. Fakat benim fikrimce ilk iş ajans olmalı. Hatta isterseniz adını burada koyuverelim: Mesela Türk Ajansı, mesela Ankara Ajansı, mesela Anadolu Ajansı... Daha da bulunabilir.

- Bana Anadolu Ajansı en iyi isim gibi görünüyor.

- Bana da öyle. Değil mi, evvela kendini ve mümkünse bütün vatanı kurtaracak olan Anadolu'dur. O halde kararımızı vermiş olalım: Anadolu Ajansı...

- Evet, Anadolu Ajansı hanımefendi..."

- Mustafa Kemal, tarihi genelge ile AA'nın kuruluşunu duyurdu

Halide Edip, 5 Nisan 1920'de, ajans konusunda Mustafa Kemal Paşa ile Ankara'da, bugünlerde müze olarak kullanılan istasyon binasında yaptıkları görüşmeyi, "Türk'ün Ateşle İmtihanı" adlı eserinde şöyle anlatmıştır:

"Yunus Nadi Bey'le yolda konuştuğumuz ajans sorununu M. Kemal Paşa'ya açtım. Yunus Nadi Bey'le buna, 'Anadolu Ajansı' olarak başlamayı konuştuğumuzu anlattım. İsteklerimiz, bu ajans haberlerini, telgrafhanesi olan her yere göndermek ve olmayan yerlerde de camilere ilan halinde yapıştırmaktı.

Bundan başka, dünyanın ne düşündüğünü anlamak için, İngilizce ve Fransızca gazetelerin en önemlilerini getirtmekti. Bu noktalar üzerinde anlaştıktan sonra, ben bir yazı makinesi lazım olduğunu söylediğim zaman, Mustafa Kemal, Osmanlı Bankası'ndan bulacağını vadetti."

Bu konuşmaların ardından 6 Nisan 1920'de Anadolu Ajansının kuruluşu gerçekleştirildi. Halide Edip Adıvar, AA'nin isim annesi olarak tarihe geçti.

Cumhuriyetin Kurucusu Büyük Önder Mustafa Kemal Atatürk, Milli Mücadele ateşini tutuşturduğu bütün yurda gönderdiği tarihi genelge ile Anadolu Ajansının kuruluşunu duyurdu.

Sakarya Savaşı'nda Onbaşı oldu

Ankara'da Yunus Nadi'nin Hakimiyet-i Milliye gazetesine yardım eden Halide Edip, bir yandan da yabancı gazetelerin tercümelerini yaptı. Hilal-i Ahmer'de (Kızılay) Ankara Şubesi Başkanı oldu.

Sakarya Savaşı sırasında onbaşı oldu. 1921 ve 1922'de arasında Tetkik-i Mezalim Komisyonu'nda Yunan ordusunun çekilirken bıraktığı hasarı ve halka yaptığı zulümleri raporlaştırdı.

Halide Edip'e, savaş sonunda "Çavuş" rütbesi verildi. Bu dönemde yaptığı gözlemlerle "Ateşten Gömlek", Vurun Kahpeye" romanları ile "Dağa Çıkan Kurt" hikaye kitaplarını yazdı.

Cumhuriyet'in ilanından sonra Halide Edip, Akşam, Dergah, İkdam, Vakit, Hakimiyet-i Milliye, Son Telgraf gazete ve dergilerinde yazı hayatını sürdürdü.

Milli Mücadele'den sonra, kurucuları arasında Adnan Adıvar'ın da bulunduğu Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası'nın İsmet Paşa (İnönü) hükümetince kapatılması ve çıkan siyasi ihtilaflar yüzünden eşiyle 1925'te Türkiye'den ayrılmayı tercih etti.

Halide Edip, 1939 yılına kadar 14 yıl boyunca yurt dışında yaşadı. İngiltere, Fransa ve ABD'de konferanslar ile üniversitelerde dersler verdi. 1935'te Hindistan'a giderek Müslüman üniversitesi Camia-ı Milliye'nin kurulması için düzenlenen kampanyayı destekledi. İstanbul Üniversitesi'nde 1940'ta İngiliz Edebiyatı dersleri verdi. 1950'de Demokrat Parti listesinden İzmir milletvekili olarak seçildi.

Halide Edip, bazı görüş ayrılıkları nedeniyle 1954'te milletvekilliğinden ayrılarak üniversiteye döndü. Son döneminde kendini tamamen edebiyata veren Halide Edip, "Mor Salkımlı Ev" kitabında hatıralarını yayınladı.

Halide Edip Adıvar, 9 Ocak 1964'te 82 yaşında hayatını kaybetti ve cenazesi, İstanbul Merkezefendi Mezarlığına defnedildi.

"Tek Türk savaş romancısı"

Peyami Safa'nın "Tek Türk savaş romancısı" dediği Halide Edip, geride "Heyula", "Raik'in Annesi", "Seviye Talib", "Handan", "Yeni Turan", "Son Eseri", "Mev'ud Hüküm", "Ateşten Gömlek", "Kalp Ağrısı", "Vurun Kahpeye", "Zeyno'nun Oğlu", "Sinekli Bakkal", "Yolpalas Cinayeti", "Tatarcık", "Sonsuz Panayır", "Döner Ayna", "Akıle Hanım", "Kerim Sutna'nın Oğlu", "Sevda Sokağı Komedyası", "Çaresaz", "Hayat Parçaları" adlı romanlarını; "Mor Salkımlı Ev", "Türk'ün Ateşle İmtihanı" hatıra kitaplarını ve "Kenan Çobanları", "Maske" ve "Ruh" adlı tiyatro oyunlarını bıraktı.

Halide Edip, ayrıca George Orwell'in Hayvan Çiftliği, Shakespeare'in Hamlet gibi önemli eserlerini de Türkçeye kazandırdı.AA

Ecir Vakti Derneği Güvenilir Mi?

Dürümce’den 20 Yıllık Lezzet Yolculuğu

Profesyonel Kanalizasyon Tıkanıklığı Açma Hizmeti Nereden ve Nasıl Alınır?

MEVLÜT AĞRA’DAN DARICA’DA GÖVDE GÖSTERİSİ

Kocaeli’de anneler ve çocukları gün boyunca eğlenceye doydu

YENİ DEPOSU İLE ALIŞAN DIŞ TİCARET SÜREÇLERİNE HIZ VE VERİMLİK KATIYOR

Kocaeli’de "Okuyan Şehir Kulübü" kitapseverleri buluşturuyor

Kartepe’de sanat rüzgarı esti

"Yedi Dağın Çiçeği" 15 ayda tamamlandı

Kurban pazar yerleri ilaçlanıyor

Dalgıç Pompa

Endüstriyel Bulaşık Makinesi Servisi: Profesyonel Çözümlerle Hızlı ve Güvenilir Destek

Kuyuda hareketsiz bulunan 3 kişi için kurtarma çalışması başlatıldı

Kocaeli’de bir kişi evinde silahla vurulmuş halde bulundu

Kocaelispor’un 22 yıllık mali yükü sona erdi

7.2’lik deprem senaryosu: 13 ilden destek ekip geldi

Özel çocuklara özel kutlama

D-100’de gece yarısı zincirleme kaza: 4 yaralı

Kazdıkları kuyu mezarları oldu: 2 ölü

Aile içi kavgada ablasını ve eniştesini vurdu

Kılıçlar Darıca’da çekilecek

Sanatın Renkleri Kartepe’de Buluştu

ÇAK-TİM’den başarılı deprem tatbikatı

KOCAELİ ÜNİVERSİTESİ HEREKE BİRİMLERİNDE KAN BAĞIŞI KAMPANYASI

Başiskele’de “Dil, Düşünce ve Medeniyet” Konuşuldu

Learn and Speak Cafe’de İngilizce Pratiğine Devam

Kalbe iyi gelen 10 besin

Özel Çocuklara Özel Kutlama

GEAK, Kocaeli Genelindeki Deprem Tatbikatında Aktif Rol Aldı

Gebze Belediyesi, Cenaze Hizmetleriyle Acılı Günlerinde Vatandaşın Yanında

Yükleniyor

Limak, Global Engineer Girls projesi ile artık İspanya’da

VUSLAT DERNEĞİ KURBAN ÇALIŞMALARINA BAŞLADIĞINI DUYURDU

İsrail, Gazze'deki katliama devam edeceklerinin mesajını net bir şekilde verdi

Tarihin en uzun eve dönüş kuyruğu

Gazze'de can kaybı 47 bini geçti

Biden durdu, Trump izin verdi! Gelir gelmez İsrail'e sevkiyat yaptı

ABD Başkanı Trump: 1 milyon Filistinli bu iki ülkeye taşınmalı! Gazze'yi tamamen temizleyip 'Bitti' demeliyiz"

Trump, iki ülke hariç tüm dış yardımları durdurdu

Hindistan Vize Danışmanlık

ABD, vatandaşlarını "acil" koduyla uyardı

GEAK, Kocaeli Genelindeki Deprem Tatbikatında Aktif Rol Aldı

Fatma Başkan, “Müsilaj gibi olmasın, depreme hazır olalım!"

19 MAYIS TURNUVALARINDA DERECEYE GİREN OKULLAR ÖDÜLLENDİRİLDİ

Nurol Holding ve GİRVAK'tan sürdürülebilir tarıma güçlü destek: Terra Future Labs başladı

Rusya’da Türkiye’nin reklam yüzü Amasra oluyor

Denizden çamaşır makinesi çıktı

Yaylaların özgür ruhları yılkı atları havadan görüntülendi

Şile’de 1. Ordu Bölge Bando Komutanlığından Muhteşem Konser!.

TRT'nin Bütçesi ve Harcamaları Meclis Gündeminde: "Kamu Kaynaklarının Akıbeti Sorgulanmalıdır"

GTÜ Kampüsünde 19 Mayıs Coşkusu

Ercan’dan Büyükakın’a yanıt

Genel Başkan Bedri Yalçın: “Yeniden Anadolu Diyeceğiz, Hep Birlikte Başaracağız!”

CHP’li Nail Çiler: “Gebze Bölgesinde Sağlık Alarmı: Hastane Yetersiz, Aile Sağlığı Merkezine Rant Gölgesi”

Ayça Çağlar: “Çankaya’da sosyal belediyeciliğin gurur verici bir örneğine tanıklık ettik”

Sakarya İl Başkanı Hakan Yazıcı: “Bu milletin umudu yine bu milletin evlatlarıdır”

TRT’nin tarafsızlık ilkesini yok sayan yayın politikasına karşı yapmış olduğu meclis konuşması

ANA YOL PARTİSİ' nden Birlik ve Gelecek Vurgusu: “ Bu Yol, Halkın Yoludur”

Saadet Partisi’nden Harp Malulü Gaziler Derneği’ne Anlamlı Ziyaret

YENİDEN REFAH PARTİSİ MUĞLA İL BAŞKANI KOCABIYIK: “TERÖR ÖRGÜTÜNE YÖNELİK HER GELİŞME BELGELİ VE KURUMSAL SÜREÇLERE DAYANDIRILMALIDIR”

“Vergi Muafiyetiyle Zenginleşen YİD Şirketleri Meclis Gündeminde”

Dolar bugün ne kadar?

Altın fiyatları ne kadar oldu?

Altın fiyatları ne kadar oldu?

Dolar bugün ne kadar?

Dolar bugün ne kadar?

Ayşe Sıdıka Alişan İlköğretim Okulu 2-E sınıfı öğrencileri, örnek teşkil edecek bir sosyal sorumluluk etkinliğine imza attı.

ColendiBank müşteri kabulüne başladı

Forbes En Zengin 100 Türk listesinde dikkat çeken ayrıntı!

Dolar kuru bugün ne kadar?

Altın fiyatları ne kadar oldu?

Kocaelispor’un 22 yıllık mali yükü sona erdi

Kılıçlar Darıca’da çekilecek

Türkiye Şampiyonası’nda Körfez 2 şampiyonluk bir ikincilik aldı

Körfez U11’de de namağlup şampiyon oldu

Başiskele Belediyesi 5. Yaz Spor Okulları Başlıyor

GTÜ, Spor Zirvesi 2025 ile Spor Dünyasının Önemli İsimlerini Ağırlayacak

Minik yıldızlar namağlup şampiyon oldu

293 GÖLCÜK BELEDİYESPOR TAEKWONDO SPORCUSU KUŞAK ATLADI

Körfez Kent Spor Kompleksi açıldı

Kocaeli, su sporlarında vites yükseltti

LİG TABLOSU

Takım O G M B Av P
1.Galatasaray 34 28 1 5 56 89
2.Fenerbahçe 34 25 3 6 52 81
3.Samsunspor 34 18 10 6 13 60
4.Beşiktaş 34 16 7 11 20 59
5.İstanbul Başakşehir 34 16 12 6 7 54
6.Eyüpspor 35 14 13 8 4 50
7.Trabzonspor 34 12 11 11 11 47
8.Göztepe 34 12 11 11 10 47
9.Kasımpaşa 34 11 10 13 0 46
10.Konyaspor 34 13 14 7 -3 46
11.Kayserispor 34 11 12 11 -11 44
12.Antalyaspor 34 12 14 8 -22 44
13.Gazişehir Gaziantep 34 12 15 7 -5 43
14.Rizespor 34 13 17 4 -10 43
15.Alanyaspor 34 10 15 9 -10 39
16.Bodrum FK 34 9 16 9 -13 36
17.Sivasspor 35 9 18 8 -14 35
18.Hatayspor 34 5 21 8 -26 23
19.Adana Demirspor 34 2 28 4 -59

YAZARLAR