Türkiye'nin davetinin ardından Atina ve Ankara'nın, Ege ve Doğu Akdeniz'deki sorunlarını ele almak için istikşafi görüşmeleri 25 Ocak'ta yeniden başlatacaklarını duyurması, tarafların diyalog ve müzakereye tekrar şans vermek istediğine işaret ediyor.
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, dün Yunanistan'a "Bugün 11 Ocak ve Türkiye olarak açık bir davette bulunmak istiyoruz. Bugün itibarıyla ocak ayı içinde ilk toplantısı gerçekleştirilmek üzere Yunanistan'ı istikşafi görüşmelere başlamaya davet ediyoruz." ifadeleriyle yaptığı davetle Türkiye'nin başından beri benimsediği diyalog tutumunu tekrar ortaya koydu.
Türkiye'nin müzakerelere ev sahipliğini yapacağını aktaran Çavuşoğlu'nun heyetlerin tarihini belirlemesine yönelik çağrısına yanıt kısa sürede geldi.
Türk ve Yunan dışişleri bakanlıkları arasında yapılan görüşmelerin ardından taraflar, istikşafi görüşmelerin 61. turunun 25 Ocak'ta İstanbul'da yapılması konusunda mutabık kaldı.
Görüşmelere giden süreç zorlu geçti
Türkiye ve Yunanistan arasında ilk istikşafi görüşmeler, 2002'de Ankara'da, iki ülkenin dışişleri bakanlığı müsteşarları arasında başlatıldı.
Taraflar, 2016'ya kadar 60 tur görüşme gerçekleştirdi. Bunun ardından Yunanistan'da dönemin Çipras hükümetinin isteksiz tutumu nedeniyle istikşafi görüşmelerde yeni bir tur düzenlenemedi.
Yakın dönemde Doğu Akdeniz'de artan gerginlik ise taraflar arasında diyaloğun tesis edilmesinin önemini tekrar ortaya koydu.
Almanya ve NATO'dan girişimler
2020'nin son 6 ayı boyunca Avrupa Birliği (AB) Konseyi Dönem Başkanlığını üstlenen Almanya, Yunanistan ve Türkiye arasında istikşafi görüşmelerin tekrar başlatılması için yoğun çaba sarf etti.
Almanya'nın çabaları sonucu taraflar tam görüşmelere başlamaya hazırlanırken Yunanistan'ın 6 Ağustos 2020'de Mısır'la münhasır ekonomik bölge anlaşmasını imzalaması, süreci baltaladı.
Berlin'in yoğun diplomasi trafiğinin yanı sıra Türkiye ve Yunanistan'ın da üyesi olduğu NATO nezdinde, iki ülke arasında kazaların ve istenmeyen hadiselerin yaşanmasını önlemeye yönelik girişim yapıldı.
NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg'in öncülüğünde kurulan "ayrıştırma usulleri mekanizması" kapsamında Doğu Akdeniz'de bir kaza veya çatışmayı önlemek için Türk ve Yunan askeri heyetleri arasında görüşmeler gerçekleştirildi.
Yunanistan, AB'den umduğunu bulamadı
Bir taraftan gerginliği azaltmak ve diyaloğu başlatmak için girişimler sürerken Yunanistan, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi'yle (GKRY) "üye dayanışması" kisvesi altında AB nezdinde yoğun bir Türkiye karşıtı kampanya yürüttü.
Türkiye'yi hemen hemen her dışişleri bakanları toplantısı ve AB Liderler Zirvesi'nin gündem maddesi haline getiren bu ikili, Türkiye'nin Doğu Akdeniz'deki faaliyetlerinin yasa dışı olduğunu savunarak Ankara'ya yönelik ağır yaptırım taleplerinde bulundu.
Ancak AB nezdinde özellikle Almanya'nın önderliğinde birçok ülke, Türkiye'yle diyalogdan yana tutum sergilemeyi tercih etti.
Aralık 2020'de düzenlenen AB Liderler Zirvesi'nde Yunanistan ve GKRY'nin talep ettiği ağır yaptırımlar onaylanmazken zirvede diyalog mesajının ağır basması dikkati çekti.
Görüşmelerin amacı, Ege'de adil ve kapsamlı çözüme zemin hazırlamak
Türkiye ve Yunanistan arasındaki istikşafi görüşmelerin temel amacı, Ege sorunlarına her iki tarafın da kabul edebileceği "adil, kalıcı ve kapsamlı" çözüm için zemin hazırlamak olarak ön plana çıkıyor.
Diplomaside genellikle taraflar arasında birçok sorun bulunduğunda başvurulan istikşafi görüşme yönteminde, taraflar, diyaloğu geliştirmeyi amaçlıyor.
Birbirine gerekli bilgileri sağlamakla yükümlü bulunan taraflar, eleştirel ancak yapıcı bir tutumla birbirlerinin düşünce ve görüşlerini ele alıyor.
Karar almadan önce iki tarafın da görüş ve tezlerinin ele alındığı istikşafi görüşmelerde, genellikle sorunlar paket halinde ele alınırken tüm sorunların çözülmesi hedefleniyor.
Diplomasi çerçevesinde yürütülen istikşafi görüşmelerde, bir sorunun çözülmemesi halinde ise diğerleri de çözümlenmemiş sayılıyor.
Türkiye ve Yunanistan dışişleri bakanlıkları arasında gerçekleştirilen istikşafi görüşmelerin gündem ve içeriği gizli tutuluyor.
Türkiye'nin Yunanistan'la Ege'de başlıca kara suları, kıta sahanlığı, adaların silahsızlandırılması, coğrafi formasyonların yasal statüsü, ulusal hava sahasının genişliği ve arama kurtarma faaliyetleri alanlarında yaşadığı sorunların bütün olarak ele alınmasını istediği biliniyor.
Doğu Akdeniz bağlamında ise Türkiye, kıta sahanlığı ve münhasır ekonomik bölge (MEB) sınırlandırılmasında her şeyden evvel "hakkaniyet" ilkesinin temel alınmasını isterken kendi haklarının yanı sıra Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) halkının haklarını da korumayı amaçlıyor.AA
