İnsanlar niçin tutucudur?

Eğer bir bara gider ve kapanmaya yakın bir vakitte siyasi bir tartışmaya girerseniz muhtemelen alacağınız sonuçlar çok da güvenilir olmayacaktır. Amerika’da araştırmacılar bir barın dışında beklediler ve katılımcılara siyasi eğilimlerini sordular, aldıkları cevaplar katılımcıların sağ eğilimli olduklarını gösteriyordu. Bu tabii ki sağcıların daha fazla alkol aldığı veya sarhoş olduğu manasına gelmiyor. Sonuçlar alkolün siyasi görüşleri daha sağa kaydırdığı izlenimi veriyor.

Altında yatan sebep ne?

Arkansas Üniversitesi’nden Scott Eidelmanat ve ekibi alkolün etkisiyle beynin karmaşık düşünme faaliyetlerini yerine getiremediğini öngörerek kendi hipotezlerini test etmeye karar verdiler. İşte bu yüzden bar çıkışında bekleyip sarhoşlarla sohbet ettiler. Böylece beynin fazla çaba sarf etmeden otomatik halde düşündüğünü gözleyeceklerdi ve bu durumun katılımcıları siyasi muhafazakâr görüşe yaklaştıracağını düşündüler.

Ayrıca araştırma ekibi insanları sağ eğilime çekmek için onların dikkatini dağıtmanın, zaman kısıtlaması altında cevap vermelerinin ve basitçe çok düşünmeden cevap vermelerini istemenin yeterli olduğunu fark ettiler. Lakin katılımcılardan daha derin ve serbest düşünülmesi rica edildiğinde siyasi görüşleri aniden sol kanada yakın hale geliyordu. Benzer etkiler muhafazakâr ideolojinin 3 temel bileşeninde de gözlendi: Statüko yönünde tercih, hiyerarşinin kabulü ve bireysel sorumluluğa inanç. Bu üç fikir de doğal olarak öylesine insanın aklına geliverir, hiç çaba sarf etmeden, zahmetsizce düşünmüş oluruz. Ancak daha liberal görüşler ise bunun aksine kafa yormayı gerektirir. “İnsanların siyasi görüşleri ne olursa olsun, alkol insanları sağ görüşe yaklaştırıyor.”

Aslında daha önce yapılmış pek çok araştırma da aynı sonucu işaret ediyor. Siyasi görüşlerimiz birçok farklı faktörden etkilenir; kişiliğimiz, yetiştirilme tarzımız ve eğitimimiz siyasi görüşlerimize etki eder. 1950’li yıllarda araştırmacılar faşizmin insanlara niçin bu kadar çekici göründüğünü öğrenmek için çalışmalar yaptılar. Psikologlar sağ kanat ideolojilerinin belirsizliği sevmeyen ve karmaşık düşüncelerden hoşlanmayan yanımıza hitap ettiğini gördüler. Bu tabii ki muhafazakârların daha az zeki olduğu anlamına gelmiyor. IQ ve siyasi duruşun bağlantısı çok daha karmaşıktır. Açıkça söylemek gerekirse ortalamadan daha düşük IQ’ya sahip insanlar ekonomik çıkarlardan yoksun biçimde solcu olmaya eğilimliler. Ortalamanın üstünde IQ’ya sahip olan kişiler ise aynı sebeplerden ötürü sağcı olma eğilimindeler. En tepedeki yüzde 20’lik kısma gelindiğindeyse tekrar sol eğilimin arttığını görüyoruz. Ayrıca analitik düşünmeye olan antipati ve eğitim eksikliği statükoyu tercih etmekle yakından bağlantılı olarak bulundu. Öte yandan siyasi olarak liberal olan kişiler muhafazakâr akranlarına göre analitik düşünmeye daha yatkınlar. Bilimle uğraşmak da ilerici bakış açısını geliştiriyor. Bu durum sol görüşlerin sağ görüşlere göre daha karmaşık ve içgüdülere ters geldiği çıkarımını yapmamızı sağlıyor.

İçgüdüsel muhafazakârlık

İçgüdüsel olarak gelen muhafazakârlığımızın bizler için iyi ya da kötü olması elbette ki kişisel siyasi görüşlerimize bağlıdır. Ama dünya nüfusunun %85’inin kritik düşünme konusunda eğitimsiz olduğunu göz önünde bulundurursak statükonun neden kazandığını daha net söyleyebiliriz. Yine de ilerici değişimler zamanın akışı içerisinde kendiliğinde geliverir.

KAYNAK: CUMHURİYET