Bu hafta Sanayi, Enerji ve Teknoloji Komisyonunda görüşülmeye başlanacak olan teklif bir dizi sorunu içerisinde barındırıyor. Kanun metnini değerlendiren CHP Kocaeli Milletvekili ve Parti Meclisi Üyesi Tahsin Tarhan şunları söyledi: “Bu Kanun teklifinde halkın gerçek sorunlarına değinilmiyor. Esnaf, emekli ve ücretli kesim ayın sonunu getiremezken AKP’li vekiller tarafından gündeme alınan teklifin yegane amacı yandaş maden, doğal gaz ve elektrik şirketlerine yeni ayrıcalıklar tanımak. Özellikle maden ruhsatları, doğal gaz kullanımı, YEKDEM ve kayıp-kaçakla ilgili hükümlerde açıkça kamu yararına aykırı bir anlayış var.”
Yandaşa Borçta, Vergide ve Cezada Kolaylık
Teklifin Maden Kanunda yaptığı değişikler oldukça dikkat çekici. Öncelikle devlet ve devlete bağlı iştiraklerin doğal gaz üretimiyle ilgili yurt dışında kurdukları şirketlerin Türkiye’deki şirketlere varlık devrinde KDV gibi vergiler kaldırılıyor. Devleti ciddi bir vergi kaybıyla baş başa bırakacak bu düzenleme ihtimal ki Karadeniz’de bulunan doğal gazın değerlendirilmesiyle ilgili. İktidar kendi hayalleri için kamunun vergi gelirini feda ediyor.
Tarhan’a göre, “Maden Kanununda yapılan bir diğer önemli değişiklik ruhsat bedellerini ödemeyen şirketlere yönelik. Mevcut Kanun hükümlerine göre Ocak ayında ödenmesi gerek ruhsat bedeli ödenmezse, bu tutar Haziran ayında iki kat şeklinde ödeniyor. Ayrıca vadesi geçmiş borcu olan şirketler madencilik sektöründe yeni girişim, devri, ihale işine girişemiyor. Bu iki kuraldan ilki kesin bir şekilde kaldırılıyor. Devlete olan borcunu ödemeyen şirket için alınan tek tedbir gecikme zammı. Ayrıca vadesi geçmiş borcu olan şirketler üzerindeki yeni işlem yasağı gevşetiliyor. Bu değişikliklerin tek bir anlamı var: Devlete borç takan şirketler üzerindeki yaptırımlar azaltılıyor. Bir anlamda ödüllendiriliyor bu şirketler.”
Bakan Onayıyla Ruhsatsız Çalışma İzni
Kanundaki son can alıcı değişiklik ise ruhsatsız çalışma ve taşeronleşmeyle ilgili. Tarhan’a göre; “Kanun metnini okuduğunuzda gözlerinize inanamıyorsunuz. Çünkü yapılan değişiklikle ruhsat süresi sona eren şirketler Bakan onayıyla 1 yıl kadar daha faaliyette bulunabilecek. Böyle bir şey olabilir mi? Şirketlerin bu kuralı suiistimal edeceği, Bakanlığın ise özellikle iktidara yakın şirketler bakımından getirilen düzenlemeyi yaygınlaştıracağı açık. Özellikle Kazdağları ve Cerrahtepe’de bu hüküm çerçevesinde halkla karşı karşıya gelen şirketlerin işlerini kolaylaştırmak mümkün. Kanunun en ürkütücü maddesi ise taşeronlarla ilgili olan 4 üncü madde. Sanki taşeron maden şirketleri, ihmal nedeniyle binlerce işçi kardeşimizin ölmesine ve sakat kalmasına yol açmamış gibi bu işletmelerin üzerindeki denetim daha da gevşetiliyor. Teklif bu haliyle yasallaşırsa rödovans sözleşmesiyle iş yapan firmalar ÇED raporu ve işyeri açma ruhsatlarını yenilemek zorunda kalmayacak. Şunu anlıyoruz bu değişikten. Zaten denetimler kağıt üstünde yapılıyordu. Artık hiç yapılmayacak.”
İşi Ucuza Getirme Kolaycılığı
Doğal gaz piyasasıyla ilgili değişiklerin Maden Kanunundan aşağı kalır yanı yok. Yürürlüğe girdiği 2003 yılından beri 190 defa değişen Kamu İhale Kanunu bu sefer de doğal gaz için değiştiriyor. Her türlü doğal gaz ithalatı Kanun hükümlerinden istisna tutuluyor mesela. Ayrıca TPAO’nun sahip olduğu ihale kanundan bağışık iş yapma imtiyazı BOTAŞ’ı da kapsayacak şekilde genişletiyor.
Yeni Kanun Teklifi aracılığıyla şirketlerin kar marjını yükseltmek için elinden geleni yapmış kamu otoritesi. Mesela yeni bir bölgeye doğal gaz gelmesini isteyen belediye doğal gaz şebeke yatırımlarını üstlenecek. Şirket her hangi bir sorumluluk altına girmeden satıştan kolaylıkla kar edebilecek. Dahası yerli doğal gaz iletişim şebekesi yerine doğrudan dağıtım şebekesine verilecek. En vahim değişikliğe göre ise sıvılaştırılmış ve sıkılaştırılmış doğal gazın tankerlerle taşınması mümkün hale gelecek. Bu değişikliği çok tehlikeli bulan Tarhan’a göre, “boru hattı döşemek yerine tankerlerle doğalgaz taşımak belki süreci hızlandıracaktır. Ama bu değişiklik karayollarında ciddi bir tehlikeyi de beraberinde getirecek. Şüphesiz ki kentlerimizin tamamına doğal gaz gitmeli. Ama bunun yolu yolları patlamaya hazır tankerlerin yoğun trafiğine açmak olmamalı.”
Elektrik Bildiğiniz Gibi: Dolarla Ödeme ve Kayıp-Kaçak Adaletsizliği
Teklifin en olumlu yanı YEKDEM, yani yenilebilir enerji desteklerinin Türk Lirası olarak ödenebilme imkanı. Ancak Türk Lirasının sadece adı var. İşler yine ABD doları üzerinden yürüyecek. Çünkü dolar endeksli destekleme cetveli 10 yıl kadar daha yürürlükte kalacak. Doların sürekli bir şekilde yükseldiği bir ülkede dolarla desteklemenin hala terk edilmemiş olması manidar. Kanunun yarattığı adaletsizliğe dikkat çeken Tarhan sözlerini şu şekilde devam etti:
“2013’de başlatılan bir ulusal tarife mekanizması var bildiğiniz üzere. Bu model vatandaşların tanımadığı insanların kayıp kaçak bedellerini ödemesine yol açıyor. İktidar pek çok alanda başarısız olduğu gibi bu konu da beklentileri karşılayamadı. Kayıp-kaçak oranları bir türlü istenilen seviyeye çekilemedi. Faturayı tüm toplum olarak birlikte ödüyoruz. Ulusal tarife 5 yıl daha devam ediyor teklife göre. Demek ki adaletsizlik de devam edecek.”
