Diyabet, kan şekerinin (glikoz) uzun süre yüksek seviyelerde seyretmesiyle ortaya çıkan kronik bir metabolizma hastalığıdır. Tüm dünyada hızla yaygınlaşan bu hastalık, erken teşhis edilmediğinde kalp hastalıkları, böbrek yetmezliği ve sinir hasarı gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Sağlıklı Yaşam Koçu Ulaş Utku Bozdoğan’a göre, diyabetin belirtilerini erken fark etmek ve yaşam tarzı değişiklikleri yapmak, hastalığın etkilerini azaltmada büyük rol oynar.
Diyabet Türleri Nelerdir?
Diyabet hastalığı, farklı mekanizmalarla gelişen birkaç türden oluşur. En yaygın diyabet türleri şunlardır:
- Tip 1 Diyabet: Bağışıklık sistemi, pankreastaki insülin üreten hücrelere saldırarak vücudun insülin üretimini durdurmasına neden olur. Genellikle çocukluk veya genç yaşlarda başlar ve insülin enjeksiyonu gerektirir.
- Tip 2 Diyabet: Vücut, insülin üretmeye devam etse de hücreler insüline karşı direnç geliştirir. En yaygın diyabet türüdür ve genellikle sağlıksız yaşam tarzı ile ilişkilidir.
- Gestasyonel Diyabet: Hamilelik sırasında ortaya çıkar ve doğumdan sonra genellikle kaybolur, ancak ilerleyen dönemlerde Tip 2 diyabete dönüşebilir.
Diyabetin Yaygın Belirtileri
Diyabet, başlangıç aşamasında fark edilmesi zor olan belirtilerle kendini gösterebilir. Ancak aşağıdaki belirtilerden birkaçını yaşıyorsanız, kan şekeri seviyelerinizi kontrol ettirmeniz faydalı olabilir:
- Aşırı susuzluk hissi ve sık idrara çıkma: Kandaki fazla şeker, böbrekler tarafından filtrelenerek vücuttan atılmaya çalışılır, bu da sık idrara çıkmaya neden olur.
- Ani kilo kaybı: Tip 1 diyabetli bireylerde, vücut enerji için kasları ve yağları yakmaya başlar, bu da kilo kaybına yol açar.
- Sürekli yorgunluk ve halsizlik: Hücreler, enerji için yeterli glikozu kullanamadığında vücutta sürekli bir yorgunluk hissi oluşur.
- Görme problemleri: Yüksek kan şekeri seviyesi, göz merceğinde şişmeye neden olarak bulanık görmeye yol açabilir.
- Yavaş iyileşen yaralar: Yüksek kan şekeri, bağışıklık sisteminin zayıflamasına ve yaraların geç iyileşmesine neden olabilir.
- Ayaklarda uyuşma veya karıncalanma: Sinir hasarı nedeniyle ellerde ve ayaklarda hissizlik veya yanma hissi oluşabilir.
- Sık enfeksiyonlar: Bağışıklık sistemi zayıfladığı için idrar yolu enfeksiyonları, cilt enfeksiyonları ve mantar hastalıkları daha sık görülebilir.
Diyabet Tanısı Nasıl Konulur?
Diyabet tanısı koymak için çeşitli testler uygulanır. Kan şekeri seviyelerinin ölçülmesi, hastalığın teşhisinde en önemli adımdır.
1. Açlık Kan Şekeri Testi (AKŞ)
- Normal değer: 70-99 mg/dL
- Prediyabet (diyabet öncesi dönem): 100-125 mg/dL
- Diyabet: 126 mg/dL ve üzeri
Bu test, 8-12 saatlik açlık sonrası yapılan bir kan testidir.
2. Oral Glukoz Tolerans Testi (OGTT)
- Hastaya 75 gram glikoz içeren bir sıvı içirilir ve 2 saat sonra kan şekeri ölçülür.
- 140 mg/dL altında ise normal, 140-199 mg/dL arası prediyabet, 200 mg/dL ve üzeri ise diyabet olarak değerlendirilir.
3. HbA1c (Glikozillenmiş Hemoglobin) Testi
- Normal: %5.7’nin altında
- Prediyabet: %5.7 - %6.4 arası
- Diyabet: %6.5 ve üzeri
Bu test, son 2-3 aylık ortalama kan şekeri seviyesini gösterir ve diyabet tanısında güvenilir bir yöntemdir.
Diyabeti Önlemek İçin Neler Yapılmalı?
Diyabet riskini azaltmak veya prediyabet durumunda hastalığın ilerlemesini önlemek için yaşam tarzı değişiklikleri büyük önem taşır. İşte diyabeti önlemek için alınabilecek önlemler:
1. Sağlıklı Beslenme Alışkanlıkları Edinin
- Şekerli ve işlenmiş gıdalardan kaçının, tam tahıllı besinler, sebzeler ve protein ağırlıklı beslenin.
- Lif oranı yüksek yiyecekler tüketerek kan şekerini dengede tutun.
- Şekerli içeceklerden kaçının, bol su tüketin.
2. Düzenli Egzersiz Yapın
- Haftada en az 150 dakika yürüyüş, koşu, bisiklet veya yüzme gibi aerobik egzersizler yapın.
- Kas kütlenizi artırmak için direnç antrenmanları ekleyin.
3. Kilonuzu Kontrol Altında Tutun
- Fazla kilo, insülin direncini artırarak diyabet riskini yükseltir.
- Vücut ağırlığını %5-10 oranında azaltmak, diyabet gelişme riskini önemli ölçüde düşürebilir.
4. Stresi Yönetin ve Uyku Kalitenizi Artırın
- Stres, kan şekeri seviyelerini yükseltebilir.
- Meditasyon, yoga ve nefes egzersizleri ile stresi kontrol altına alın.
- Düzenli ve kaliteli uyku alın, çünkü uyku eksikliği insülin direncini artırabilir.
Diyabet, erken belirtileri fark edilmediğinde ciddi sağlık sorunlarına yol açabilecek kronik bir hastalıktır. Ancak sağlıklı beslenme, düzenli egzersiz ve bilinçli yaşam alışkanlıkları ile diyabetin önüne geçmek mümkündür. Sağlıklı Yaşam Koçu Ulaş Utku Bozdoğan’ın da belirttiği gibi, kan şekeri kontrolü ve düzenli sağlık taramaları sayesinde diyabet riskini en aza indirmek, daha sağlıklı ve kaliteli bir yaşam sürmek için kritik önem taşır.
