Türkiye'nin ilk Kültür Bakanı: Talat Sait Halman

Türkiye'nin ilk kültür bakanı, şair, yazar, çevirmen, akademisyen ve diplomat Talat Sait Halman'ın vefatının üzerinden 6 yıl geçti.

İhtiyat Filosu Komutanı Tümamiral Sait Bey ile Nemlizade Tahsin Paşa'nın kızı Fatma İclal Hanım'ın çocuğu olan Halman, 7 Temmuz 1931'de Kadıköy'de dünyaya geldi.

Sekizinci Moda İlkokulu'nda, 1938'de eğitim hayatına başlayan Halman, küçük yaşlarda geçirdiği romatizma rahatsızlığı nedeniyle iki buçuk ay tedavi gördü. Hastalık döneminde okuduğu eserlerle edebiyat zevkini geliştiren Halman, 1947'de Robert Koleji'ne başladı.

Halman, yüksek lisansını 1954'te Columbia Üniversitesi Siyaset Bilimi Bölümü'nde tamamlayarak, aynı yıl Barbara Teitz ile evlendi ve bu evlilikten oğlu Hür Talat Halman dünyaya geldi. Çift, anlaşamadıkları için 1957'de ayrıldı.

Askerlik görevi nedeniyle Türkiye'de bulunduğu sırada Devlet Planlama Teşkilatında yayın ve temsil şubesini kurmakla görevlendirilen Halman, Yüksek Planlama Kurulunun ilk raportörü oldu. Bu görev sayesinde Türkiye'deki siyasi çevreyi tanınma imkanı buldu.

Talat Sait Halman, 1960'ta Türkiye'nin ilk hava subaylarından Salim Taşkıranel'in kızı Seniha Taşkıranel ile evlendi. Bu evlilikten tiyatro oyuncusu kızı Defne Halman ile bir kaza sonucu 17 yaşında hayatını kaybeden oğlu Sait Salim dünyaya geldi.

Akademik hayatına Columbia Üniversitesi'nde Türk dili ve edebiyatı dersleri vererek başlayan Halman, 1966'da Princeton Üniversitesi'ne geçti. Halman, geçici sürelerle Türkiye'de bulunsa da 30 yıl ABD'de Columbia, Princeton ve Pennsylvania Üniversitelerinde öğretim üyeliği yaptı.

Türkiye'nin ilk, kültür bakanı olarak görev yaptı

Halman, 12 Mart Muhtırası'nın ardından Türkiye'ye döndü ve Nihat Erim kabinesinde oluşturulan Kültür Bakanlığında, kültür bakanı olma teklifini kabul etti ve Türkiye'nin ilk kültür bakanı oldu.

Beş ay süren bakanlığı döneminde Galata Mevlevihanesi'nin sema gösterileri için yeniden açılması kararına imza atan Halman, bestekar Buhurizade Mustafa Itri'nin 259'uncu ölüm yılı nedeniyle düzenlenen klasik Türk müziği konseri için Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası Konser Salonu’nun tahsis edilmesini onayladı.

Birinci Erim Hükümeti'nin sona ermesinin ardından kurulan ikinci Erim hükümetinde kültür bakanlığı kaldırıldı. Halman da ABD'ye dönerek akademik hayatına devam etti.

Talat Sait Halman, 12 Eylül Darbesi'nden sonra Türkiye’nin yurt dışındaki kültür faaliyetlerini organize etmesi için Dışişleri Bakanlığı Kültür Elçisi olarak görevlendirildi.

1989'un Yunus Emre Yılı olarak kutlanması kararının verilmesinde rol oynadı

Birleşmiş Milletlerde baş delege yardımcılığı ve ABD PEN Derneği yönetim kurulu üyeliği görevlerini de yürüten Halman, 1998'de Bilkent Üniversitesi'nde Türk Edebiyatı bölümünü kurdu ve yönetti. Halman ayrıca aynı üniversitede, İnsani Bilimler ve Edebiyat Fakültesi Dekanı olarak görev yaptı. Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) yönetim kurulu üyeliği de yapan Halman, 1989'da düzenlenen 25. genel kurulda Yunus Emre'nin 750. doğum yılının dünyada Yunus Emre Yılı olarak kutlanması kararının verilmesinde rol oynadı.

Halman, 2003'ten itibaren Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF) Türkiye Milli Komitesi'nin başkanlığını ve 2008'den itibaren de İstanbul Kültür Sanat Vakfı (İKSV) Mütevelliler Kurulu başkanlığını vefatına dek sürdürdü. İKSV tarafından 2015 yılı itibarıyla Halman anısına "Talat Sait Halman Çeviri Ödülü" veriliyor.

Türkçe ve İngilizce telif ve çeviri, 75 kitap ile üç bini aşkın makale, inceleme ve deneme, beş binin üzerinde şiir çevirisi yayımlayan Halman'ın, klasik ve modern Türk edebiyatının başlıca eserlerinden örneklerin yer aldığı 30 civarında İngilizce kitabı bulunuyor.

Yazar Halman, ilk İngilizce bilimsel Türk edebiyatı dergisi olan "Journal of Turkish Literature"ın baş editörlüğünü yaptı. Halman'ın kitaplarından bazıları, Almanca, Çince, Farsça, Fransızca, Hintçe, İbranice, İspanyolca, Rusça ve Urduca dillerine çevrildi.

Geçirdiği kalp krizi nedeniyle 5 Aralık 2014'te hayatını kaybeden Halman'ın cenazesi Teşvikiye Camisi'nde kılınan namazının ardından Edirnekapı Mezarlığı'nda toprağa verildi.

Aldığı bazı ödüller

"Türkiye Bilimler Akademisi Hizmet Ödülü"

"ABD Türk Dernekleri Asamblesi: ABD'deki en başarılı Türk bilim adamı armağanı"

"Columbia Üniversitesi Thorn Wilder Çeviri Armağanı"

"Rockfeller Vakfı Bilimsel Araştırma Bursu"

"Dışişleri Bakanlığı Üstün Hizmet Ödülü"

"Knight Grand Cross Madalyası"

 AA