Türkiye kış aylarında iki potansiyel Kovid-19 aşısından 75 milyon doz almayı planlıyor

Türkiye'nin dünyada yeni tip koronavirüse (Kovid-19) karşı bağışıklık yaratmayı amaçlayan aşı adaylarından ikisinden kış aylarında toplam 75 milyon doz satın almayı planladığı bildirildi.

Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, dünkü basın toplantısında, erken dönemde güvenilirliğini ve etkinliğini kanıtlanmış Çin menşeli inaktif aşı adayından aralık, ocak ve şubatta toplam 50 milyon doz satın almak üzere sözleşme imzalandığını, Almanya menşeli mesajcı Ribo Nükleik Asit (mRNA) temelli aşı adayından ise 1 milyonu aralıkta olmak üzere toplam 25 milyon satın alınması için görüşmeler yürütüldüğünü açıkladı.

İki doz uygulanan bu aşılardan toplam 75 milyon doz sağlanması halinde, Türkiye nüfusunun yarısına yakınının kış aylarında aşılanabilmesi mümkün olacak.

Bakan Koca, ilave seçenek olarak Rusya'nın geliştirdiği adenovirüs vektörü içeren aşı adayının veya başka bir potansiyel aşının satın alınması için de irtibat halinde olduklarını aktardı.

Türkiye'de biri klinik deneme aşamasına geçen 16 yerli aşı adayının bulunduğunu hatırlatan Bakan Koca, insanlar üzerinde test edilmeye başlanan, şimdiye dek 44 gönüllüye uygulanan inaktif aşı adayının en geç nisan ayında 3'üncü aşama klinik denemeler ile yaygın kullanıma başlanacağını umduklarını söyledi.

Çin menşeli inaktif aşı

Çinli ilaç şirketi SinoVac tarafından geliştirilen "CoronaVac" adlı Kovid-19 aşı adayının, Çin'de mayıs ve haziran aylarında 743 gönüllünün katılımıyla yürütülen 1'inci ve 2'nci aşama denemelerinde bağışıklık tepkisi yaratmayı başardığı ciddi bir yan etkiye rastlanmadığı bildirildi.

Çin hükümeti temmuz ayında aşı adayının acil kullanımına izin verdi.

Formülünde virüsün etkisizleştirilmiş (inaktif) bir versiyonunu içeren aşı adayı için 21 Temmuz'da Brezilya'da, 11 Ağustos'ta Endonezya'da 3'üncü aşama klinik denemelere başlandı.

Aşı adayı, Brezilya'daki denemede 8 bin 870, Endonezya'daki denemede ise 1620 sağlıklı gönüllü üzerinde uygulandı.

Brezilya Sağlık Bakanlığı, 19 Ekim'de yaptığı açıklamada, CoronaVac'ın ülkede üçüncü aşama test edilen 5 ayrı aşı adayı içinde en güvenlisi olduğunu bildirdi.

Türkiye'de denenen ilk potansiyel Kovid-19 aşısı

CoronaVac 3'üncü aşama denemeler kapsamında 15 Eylül'de Türkiye'de insanlar üzerine test edilmeye başlandı. İlk kez Hacettepe Üniversitesinde 3 gönüllü sağlık çalışanına uygulanan aşı adayı, "Türkiye'de denenen ilk potansiyel Kovid-19 aşısı" oldu.

Aşı adayı sağlık çalışanlarının ardından, 23 Kasım'da Türkiye'de 23 merkezde gönüller üzerinde test edilmeye başlandı.

20 Kasım'da duyurulan denemelere gönüllü olmak üzere 20 bin kişi başvurdu.

Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, 25 Kasım'da, Türkiye'nin aşı adayından, aralıkta 10 milyon, ocakta 20 milyon ve şubatta 20 milyon doz satın almak üzere anlaşma yaptığını duyurdu.

Böylece Türkiye potansiyel aşıdan kış aylarında 50 milyon doz tedarik etmiş olacak.

Almanya menşeli mRNA aşısı

Almanya'da Türk bilim insanı Prof. Dr. Uğur Şahin'in kurucu ortağı olduğu biyoteknoloji firması BioNTech'in geliştirdiği "BNT162b1" adı verilen aşı adayı, 3'üncü aşama denemeleri tamamlayan ilk potansiyel Kovid-19 aşısı oldu.

Mesajcı Ribo Nükleik Asit (mRNA) temelli aşı adayı, Kovid-19'u etkisiz kılan kan şekeri enzimleri ile alımlayıcı-bağlayıcı İmmünoglobulin G antikorlarını harekete geçirmeyi, hücre düzeyinde bağışıklık tepkisi yaratan CD4+ ve CD8+ glikoproteinlerini artırmayı amaçlıyor.

ABD'de Pfizer, Çin'de Fosun Pharma ilaç firmalarının üretim lisansını aldığı aşı adayı için 1'inci ve 2'nci aşama klinik denemelerinin Almanya’da yürütülmesinin ardından 27 Temmuz’da ABD, Arjantin ve Almanya’nın aralarında olduğu ülkelerde 30 bin sağlıklı gönüllünün katılması hedefiyle 3. aşama klinik denemeler başlatıldı. Pfizer, 12 Eylül’de denemenin katılımcı sayısını 44 bine çıkarmak için ABD Gıda ve İlaç İdaresine (FDA) başvuruda bulundu.

Pfizer ve BioNTech, 18 Kasım'da 3'üncü aşama klinik denemelerini tamamladığını, aşı adayının denemelerde yüzde 95 etkili olduğunu bildirdi.

Şirketler, 20 Kasım'da henüz tescillenmeyen aşı adayının acil kullanımına izin verilmesi için FDA'ya başvuruda bulundu.

Şirket aşının tedariki için ABD, Avrupa Birliği (AB), İngiltere, Kanada ve Japonya ile anlaşmalar yaptı. ABD hükümeti, aşı adayının başarılı olması halinde 100 milyon doz aşı satın almak için 1,95 milyar dolar taahhüt ederken, AB Komisyonu aşıdan 300 milyon doz, Japonya ise 120 milyon doz satın almak üzere ön sözleşme imzaladı.

Şirket, aşıdan 2020 sonuna kadar 100 milyon ve 2021 sonuna kadar ise yaklaşık 1,3 milyar doz üretmeyi planlıyor.

Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, 25 Kasım'da, Türkiye'nin aşı adayından, 1 milyonu aralıkta olmak üzere kış aylarında 25 milyon doz satın almak üzere görüşmeler yürüttüğünü açıkladı.

Yerli inaktif aşı

Diğer yandan Türkiye'de de yerli Kovid-19 aşısı üretme çabaları sürüyor. Biri klinik denemelerde insanlar üzerinde test edilmeye başlanan 16 aşı adayı üzerinde çalışmalar yürütülüyor.

Erciyes Üniversitesi Aşı Araştırma ve Geliştirme Uygulama ve Araştırma Merkezinde (ERAGEM) yeni tip koronavirüse karşı geliştirilen, Koçak Farma şirketi tarafından üretimi yapılan ve Sağlık Bakanlığınca desteklenen "ERUCOV-VAC" adı verilen aşı adayı 5 Kasım'da gönüllüler üzerinde test edilmeye başlandı.

Virüsün etkisizleştirilmiş bir versiyonunu içeren (inaktif) aşı, Türkiye'de insanlar üzerinde test edilmeye başlanan ilk yerli Kovid-19 aşı adayı oldu.

Sağlık Bakanı Koca'nın verdiği bilgiye göre, aşı adayı şu ana kadar 44 gönüllü üzerinde test edilirken, herhangi bir soruna rastlanmadı.

Koca, aşı adayının en geç nisanda 3'üncü aşama klinik denemelerine ve yaygın kullanımına başlanacağını umduklarını belirtti.

Çalışmaları süren 16 yerli aşı adayının 4'ünün inaktif aşılar olduğunu belirten Koca, "Diğer aşıları da yakından takip ediyoruz. Yani yerli aşılarımız sadece bir değil, birden fazla aşı olacak. Muhtemelen nisan ayında kullanıma geçmiş olacağız." bilgisini verdi.

Klinik denemeler, 3 aşamada yapılıyor

Bir aşının yaygın olarak kullanılabilmesi için 3 aşamada insanlar üzerinde test edilmesi gerekiyor. Klinik denemelerin ilk aşamasında, az sayıdaki gönüllü sağlıklı denek üzerinde aşının güvenli olup olmadığı ve insanlar üzerindeki muhtemel yan etkileri araştırılıyor. İkinci aşamada, aşının bağışık tepkilerini uyandırmadaki etkinliği 100’den fazla denek üzerinde test ediliyor. Üçüncü ve son aşamada ise aynı işlem, binlerce denekle tekrarlanıyor. Tüm bu süreç, aylar ve hatta yıllar alabiliyor.

Çin'in Vuhan kentinde Aralık 2019'da ortaya çıkan Kovid-19, 200'den fazla ülke ve bölgeye yayılarak salgına dönüştü. Dünya genelinde vaka sayısı 60,7 milyonu aşarken 1 milyon 426 binden fazla kişi hayatını kaybetti.

 AA