İnsansız hava aracı (İHA) motorlarındaki dışa bağımlılığı sonlandırmak için başarılı adımlar atan Türkiye, yakın zamanda yurt dışına motor satmayı hedefliyor.
Türkiye'nin havacılık motorlarındaki merkezi TUSAŞ Motor Sanayii AŞ (TEI), İHA motorları konusunda yürüttüğü çalışmaların meyvelerini toplamaya hazırlanıyor.
ANKA-S Motor Modifikasyon Projesi kapsamında geliştirdiği PD155 motorunun seri üretimine başlayan ve ilk 9 motoru Türk Havacılık ve Uzay Sanayii AŞ'ye (TUSAŞ/TAI) teslim eden TEI, uçak entegrasyon çalışmaları tamamlanan ilk motorla ANKA'yı başarıyla göklere taşıdı. PD155 motoru, doğrulama, yer ve taksi testleri sonrasında, farklı irtifalarda ve hızlarda uçuş testlerini başarıyla gerçekleştirdi.
Operatif İHA Motoru Geliştirilmesi Projesi kapsamında, tamamen TEI mühendisleri tarafından geliştirilen PD170 motorunun ilk prototiplerinden biri de TUSAŞ/TAI'ye teslim edildi. PD170 motorunun ANKA'ya entegrasyon çalışmaları devam ediyor.
TEI Genel Müdürü Mahmut Akşit, Cumhurbaşkanlığı himayesindeki, Anadolu Ajansının "Global İletişim Ortağı" olduğu Türkiye'nin şova dayalı ilk havacılık fuarı Eurasia Airshow'da, AA muhabirine, yürüttükleri motor projelerine ilişkin bilgi verdi.
Daha uzun süreli ikinci uçuş da yapıldı
PD155 Projesi'nde ANKA'nın mevcut motoruna eşdeğer bir motor geliştirdiklerini belirten Akşit, bunu, sivil bir motorun askeri dönüşümünü yaparak başardıklarını söyledi. ANKA'nın bu motorla ilk uçuşunu şubat ayında gerçekleştirdiğini ifade eden Akşit, şöyle konuştu: "Adetler çok yüksek olmadığı için İHA sektöründe dönüştürülmüş motorlar yaygın. Sivil bir motor alıp bunu 30-40 bin feet irtifada çalışabilecek askeri bir motor haline getiriyorsunuz. İlk uçuş yapılan motorumuz, sivilden dönüştürdüğümüz motor. ANKA'nın mevcut motorunun isterlerini birebir sağlayan bir motor. Entegrasyonu, her şeyi bitti. İlk uçuşunu hatta daha uzun süreli ikinci uçuşunu da başarıyla yaptı. TAI ekibimiz motoru değişik şartlarda test etmeye devam edecek. Bu motoru seri imalat aldık. Geçen yıl 9 adet teslim ettik."
ANKA'nın performansı da yükü de artacak
Akşit, tamamen TEI tasarımı PD170 motorunun ise mevcut 155-165 beygir motordan daha güçlü olduğunu ve 170 beygir üzerinde güç verebildiğini bildirdi. İrtifa yeteneğinin ise mevcut motorun kritik irtifasını ikiye katladığını vurgulayan Akşit, şunları kaydetti: "Mevcut motorda kritik irtifa 10 bin 500 feet. Bizim yeni nesil motorumuzda 20 bin feet. 20 bin feete kadar motor tam gaz, hiçbir güç düşmeden çıkabiliyor. Bu büyük bir başarı. Çoğu operasyon irtifaları 20-25 bin feet arasında oluyor. Yeni nesil bu motorumuz daha ilk uçuşunu yapmadı. Motorumuz 40 bin feet'e kadar ANKA'yı rahatlıkla çıkarabilecek, ayrıca bu aracın yük kapasitesini artıracak dizel bir motor. İlk motoru Kasım 2017'de TAI'ye teslim ettik, entegrasyon çalışmaları başladı. Tahmin ediyorum birkaç ay içinde entegrasyon çalışmaları tamamlandıktan sonra ilk uçuşu gerçekleştirecek. Yaz ortası gibi bekliyoruz. Seri imalata da bu yıl bitmeden geçmeyi planlıyoruz. İlk 5 motoru bu yıl içinde teslim edeceğiz."
TEI olarak benzinli, dizel motor ve mini jet çözümlerini gerçekleştirdiklerini dile getiren Akşit, "Özellikle insansız araçlar kısmında motor konusu çözüldü. İHA'larla ilgili çözümlerimizi hemen hemen tamamladık. Sadece çok yüksekten uçan İHA'larda turboproplar var, bu da jet grubundan. O da jet grubuyla çıkacak." ifadesini kullandı.
Bağımlılık bitiyor, yeni fırsatlara kapı açılıyor
ANKA için geliştirilen PD170 motorunda, ANKA'nın ötesinde farklı olası platformların da ihtiyaçlarının dikkate alınması yeni fırsatlar sunuyor. Çift kademeli özel turboşarj sistemi sayesinde PD170, tüm dünyada 40 bin feet şartlarında görev yapabilen ilk ve tek turbodizel İHA motoru olacak.
PD170 motoruna yönelik olarak potansiyel ihtiyaç sahipleriyle görüşmelerin bu yıl hızlanması bekleniyor.
Türkiye'nin İHA sistemlerinin kritik yurt dışı bağımlılığına çözüm olması amaçlanan PD170, önde gelen yabancı İHA üreticilerinin de dikkatini çekmeyi başardı. Motorun ilk uçuşu sonrası yabancı müşteri ilgisinin daha da artması ve somut projelere dönüşmesi bekleniyor. Türkiye böylece İHA motoru üretmesinin yanında satışını da gerçekleştirebilecek.
Jet motorları ve milli savaş uçağı hedefi
TEI Genel Müdürü Akşit, şirketin jet motorları konusundaki çalışmalarına ilişkin de bilgiler verdi. Helikopter motoru projesinde ciddi aşama kaydettiklerini belirten Akşit, şunları kaydetti: "Kavramsal tasarım aşamasına geçtik. Ön bir prototip yaptık aslında ama proje isterlerini karşılayacak çekirdek motorumuz 1-1,5 yıl içinde çalışmış olacak. Helikopter motorları da bir jet motorudur. Bu motor bin 400 beygir gücünde yarım dakika boyunca bin 660 beygire kadar da güç verebilecek sınıfta bir motor. Burada Türkiye olarak jet motoru tasarım teknolojisini de kazanmış oluyoruz. Bunu milli savaş uçağında da kullanacağız. Ölçekleri biraz farklı da olsa sistemler çok benzer ve sistem mühendisliği açısından yaklaştığınızda benzer alt sistemleri içeriyorlar. O yüzden helikopter motorumuzu başarıyla gerçekleştirmek milli savaş uçağı motorumuz için çok ciddi bir adım."
