Tiyatronun hırslı ve başarılı kadını: Macide Tanır

Tanır, Yunanistan'ın Yanya şehrinden İstanbul'a göç eden Binbaşı İbrahim Birmeç ile Sabriye hanımın kızı olarak 1922'de İstanbul'da dünyaya geldi.

Pendik'te büyüyen Tanır, Erenköy Kız Lisesi'ni birincilikle bitirdi.

"Bu memleketin mektepli sanatçıya ihtiyacı var, olabiliyorsanız olunuz." diyen babasının teşvikiyle Galatasaray Lisesi'nde yapılan sınava girdi ve aralarında Carl Ebert'in de olduğu hocalar tarafından konservatuvara kabul edildi.

Ankara Devlet Konservatuvarı'na devam eden Tanır, bir sınıf atlayarak Şan Bölümü'ne başladı ancak tiyatro bölümüne devam ederek, okulu 3 yılda tamamladı.

Usta sanatçı Tanır, yüksek lisans eğitimini bitirdiği 1943'te Devlet Tiyatrolarında göreve başladı. İlk defa Moliere'in "Kibarlık Budalası" eserinde sahneye çıktı.

"Dünyanın Düzeni", "Öteye Doğru", "Nora", "Hortlaklar", "Kanlı Düğün", "Altın Göl", "Kibarlık Budalası", "Gölge Ustası" adlı önemli tiyatro eserleriyle birlikte 60'ın üzerinde oyunda rol alan sanatçı, "Tepemdeki sanatçı Macide rahat bırakmıyor, hiçbir şeyi doyasıya yaşayamadım." sözleriyle tiyatroya olan sevdasını her fırsatta dile getirdi.

Devlet Tiyatrolarındaki görevinden 1985'te emekli olan sanatçı, 2 yıl kadar Tiyatro Kare'de oyunculuk yaptı.

Başarılı oyuncu, emekli olduktan sonra "Yer Demir Gök Bakır", "Yengeç Sepeti" ve "Cumhuriyet" adlı sinema filmleriyle "Baharın Bittiği Yer" ve "Şehnaz Tango" adlı televizyon dizilerinde rol aldı. Radyo tiyatrosu ve seslendirmeler sayesinde oyunculuğunun yanı sıra sesi ile de dinleyicilerin hafızalarında yer edindi.

Pek çok prestijli ödüle layık görülen sanatçı, 1988'de Kültür Bakanlığı, Şehir Tiyatroları, Hürriyet gazetesi tarafından ödüllendirilirken, 1993'te Avni Dilligil Onur Ödülü, İtalyan Kültür Bakanlığı Adelaide Ristari Ödülü'ne sahip oldu. 1991'de Devlet Sanatçısı unvanı aldı.

Macide Tanır, 2000'de yayımlanan, anılarını kaleme aldığı "Tiyatronun Cadısı" isimli kitabında, "Tiyatroda genellikle anne rolü oynadım. Doğal olarak çocuklarım oldu. Hepsini ayrı ayrı çok sevdim. Özellikle oyun süresince benim için çok şey ifade ettiler. Annelik duygusunu onlarda tattım. Duygunun rengini, boyutlarını biliyorum. Doğurmadığıma bir an bile pişman olmadım ise onlara duyduğum sevgi sayesindedir." sözleriyle ifade etmişti.

Tiyatroya olan sevgisini her şeyin üzerinde tutan sanatçı, bir röportajında tiyatro sevgisine ilişkin şu ifadeleri kullanmıştı:

"Tiyatrosuz yaşayamam sandım. Şimdi yaşıyor muyum sanki? Bu Macide'nin bedenini oradan oraya sürüklüyorum. Bunun ne demek olduğunu, ne anlamanızı beklerim ne de sizi üzmek isterim."

Tanır, TRT'nin "Arkası Yarın" ve "Radyo Tiyatrosu" programlarında, "Brahms'ı Sever misiniz?", "Fırtına Gecesi", "Yanlış Ödenen Borç", "Paris'e Gece Varış", "Peşimizde Biri Var" ve "Miras"ın da aralarında olduğu birçok eserin seslendirmesini yaptı.

Ziya Öztan'ın 1998 yapımı Cumhuriyet adlı filminde, Atatürk'ün annesi Zübeyde Hanım'ı canlandırarak unutulmazlar arasına giren Tanır, bu rol için "Hayatımın en büyük şerefi" değerlendirmesinde bulunmuştu.

Tanır, 6 Şubat 2013'te yoğun bakım ünitesinde solunum yetmezliğinden hayatını kaybetti. Tanır'ın cenazesi Emirgan Mezarlığı'na defnedildi.

Ödülleri

Basının tiyatro sanatçıları arasında yaptığı anket – Yılın Sanatçısı (Ağaçlar Ayakta Ölür, 1961-1962)

Basın-İş – Yılın Sanatçısı (Dünyanın Düzeni, 1964-1965)

Sanatsevenler Kurumu En İyi Oyuncu (Kıl Payı, 1968-1969)

Sanatsevenler Kurumu – En İyi Oyuncu (Yanlışlık, 1973-1974)

Sanat Kurumu – En İyi Oyuncu (Gölge Ustası, 1973-1974)

Kültür Bakanlığı – Jüri Özel Ödülü, Şehir Tiyatroları – Yılın Sanatçısı

Hürriyet gazetesi – Yılın Sanatçısı (1988)

Kadınlar Birliği -En Başarılı Sanatçı (1989)

Mersin Kültür ve Sanat Şenliği Onur Ödülü, Sanat Kurumu – Yılın Sanatçısı (1990)

Devlet Sanatçısı (1991)

Avni Dilligil Onur Ödülü – Müziksiz Evin Konukları, İtalyan Kültür Bakanlığı – Adelaide Ristari Ödülü (1992-1993)

Ses-Der Ödülü (1993)

İstanbul Milletlerarası Lions Kulübü Ödülü (1993-1994)

Yarım Asır Sahnede – Altın İğne, Lions Yönetim Çevresi Ödülü (1996)

ÇASOD Ödülü (1996-1997)

Nisa Serezli-Tolga Aşkıner Ödülü (1997)

Kadınlar Birliği Şişli Şubesi Cumhuriyetin 75. Yılı Ödülü, Mimoza Dergisi – 75 Yılda 75 Kadına Ödül (1998)

Rol aldığı bazı oyunlar

Dünyanın Düzeni, Öteye Doğru, Keçiler Adası, Nora, Hortlaklar, Kılpayı, Kanlı Düğün, Ağaçlar Ayakta Ölür, Altın Göl, Gölge Ustası, Günden Geceye, Ecinniler, Faust, Kibarlık Budalası

 AA