Referandumdan bir yıl sonra: Kuzey Makedonya NATO'ya bir adım uzakta

Bağımsızlığından bugüne Kuzey Makedonya'nın birincil hedefi olan Avrupa Birliği (AB) ve NATO'ya üyelik yolunun açılmasının ilk şartlarından Yunanistan ile arasındaki isim sorununu çözme noktasında yapılan referandumun üzerinden bir yıl geçti.

Birleşmiş Milletler (BM) himayesinde yıllardır süregelen isim sorununu çözmek amacıyla düzenlenen müzakerelerin ardından o zamanki adıyla Makedonya ile Yunanistan arasında geçen yılın haziran ayında "Prespa Anlaşması" olarak da bilinen "İsim Sorununun Çözümü ve Stratejik Ortaklık Anlaşması" imzalandı.

Anlaşmaya göre, Makedonya adını "Kuzey Makedonya" olarak değiştirecek, komşusu Yunanistan ise Kuzey Makedonya'nın AB ve NATO üyelik süreçlerindeki engelleri kaldıracaktı.

Ülkede iktidar ve muhalefet yanlıları arasında uzun süre tartışılan konuyla ilgili 30 Eylül 2018'de istişare referandumu yapılmasına karar verildi.

Her ne kadar hukuki anlamda bağlayıcı olmasa da referandum sonucu anlaşmayı destekleyen Batılı ülkeler ve kurumlar tarafından büyük önem taşıyordu. Halka "Makedonya ve Yunanistan arasındaki anlaşmayı kabul ederek AB ve NATO üyeliğine var mısınız?" sorusu yöneltilirken, muhalefetin büyük çoğunluğunun boykot ettiği referandumda katılım yüzde 36,91'de kaldı.

Referandum, geçerli sayılması için katılımın yüzde 50'nin üzerinde olması gerektiğinden başarısız sayıldı. Ancak oy verenlerin yüzde 91,46'sının "evet" demesi Batı tarafından "başarılı" olarak değerlendirildi.

Referandumun ardından anlaşmanın öngördüğü diğer aşamaların da uygulanmasına geçildi. Makedonya Meclisi, ülkenin anayasal ismini değiştirmek amacıyla ekim ayında anlaşmanın parçaları olan anayasa değişikliklerine erişim prosedürü başlattı.

Nihayetinde anlaşma ilk olarak Makedonya Meclisinde ardından Yunanistan Meclisinde onaylandı.

Dönemin muhalif cumhurbaşkanı Gyorge İvanov'un referanduma ilişkin kullandığı "Halk anlaşmayı reddetti" ve "Referandum başarısız oldu" gibi ifadeleri ise hiçbir şeyi değiştirmedi.

Prespa Anlaşması yürürlüğe girdi

Yeni adıyla Kuzey Makedonya'da hükümet, 12 Şubat 2019'da Prespa Anlaşması'nın yürürlüğe girdiğini, resmi kurum ve kuruluşların adlarının değiştirilmesi dahil olmak üzere anlaşmanın uygulanmasının ileri aşamalarına devam edildiğini bildirdi.

Anlaşmanın yürürlüğe girmesiyle ikili ilişkilerde de tarihi gelişmeler yaşandı. İlk olarak dönemin Yunanistan Başbakanı Aleksis Çipras, nisan ayında Kuzey Makedonya'yı ziyaret etti. Bu, bir Yunan başbakanın yaptığı ilk ziyaretti. İki başbakan toplantıyı "tarihi bir dönüm noktası" ve "Avrupa ile bölge için tarihi bir adım" olarak nitelendirdi.

Yine aynı ziyarette, Promachoi ile Majden arasında yeni bir sınır kapısı açılması için mutabakat zaptı imzalandı. Bu sayede iki ülke halklarının iletişiminin, turizmin ve ticaretin güçlendirilmesi hedefleniyordu.

Ardından mayıs ayında iki ülke dışişleri bakanlıkları nota değişiminde bulunarak, Atina ve Üsküp'teki irtibat bürolarının seviyesini elçilik düzeyine yükselttiklerini bildirdi. İki ülke arasındaki diplomatik ilişkilerde yeni bir dönem başladı.

Yunanistan'da temmuzda yapılan erken genel seçimin ardından hükümet değişse de anlaşmanın uygulanmasına yönelik belirgin bir değişiklik olmadı.

NATO kapısı açıldı

İsim meselesinin çözülmesinin ardından Kuzey Makedonya'nın NATO üyeliği kapısı da açıldı. Kuzey Makedonya, Temmuz 2018'de katılım müzakerelerine başlamak için NATO'dan davet aldı.

NATO üye ülkeleri şubat ayında Kuzey Makedonya'nın NATO'ya katılım protokolünü imzaladı. Üyeliğin tamamlanması için protokolün NATO üyesi ülkelerin meclislerinde kabul edilmesi gerekiyor.

Kuzey Makedonya Meclis Başkanı Talat Caferi, bu ayın başında yaptığı açıklamada, söz konusu protokolün 21 ülke tarafından kabul edildiğini, 4 ülkede ise sürecin devam ettiğini söyledi.

Hükümet yetkililerinin açıklamalarına göre, Kuzey Makedonya'nın bu yılın sonuna kadar NATO'ya tam üye olması bekleniyor.

Öte yandan, AB'ye üyelik müzakerelerinin başlamasıyla ilgili olarak da Avrupalı üst düzey yetkililer bu kararın ekim ayında verilebileceğini ifade ediyor.

AA