İşgal altındaki Batı Şeria’nın El-Halil kentinde bulunan Harem-i İbrahim Camii’nde 25 Şubat 1994’te bir Yahudi yerleşimcinin sabah namazı kılan Filistinlilerin üzerine ateş açması sonucu onlarca Filistinlinin şehit olmasının üzerinden tam 27 yıl geçti.
Ramazan ayının 15'inci gününde cuma sabahı fanatik Yahudi doktor Baruch Goldstein’in 27 yıl önce Harem-i İbrahim’de gerçekleştirdiği katliam, hafızalardaki tazeliğini koruyor.
El-Halil’deki yasa dışı Kiryat Erbaa Yahudi yerleşim birimi sakini olan ve Kach adlı aşırı siyonist terör örgütü mensubu Goldstein tarafından düzenlenen Harem-i İbrahim Camisi’ndeki saldırı, tarihe "El-Halil Camii (Harem-i İbrahim) Katliamı" olarak geçti.
Harem-i İbrahim’de 29 Müslüman'ın şehit edildiği katliamdan kurtulan 60 yaşındaki Filistinli Hamis Kaffişe, saldırı öncesi atmosferi ve olay anını AA muhabirine anlattı.
Harem-i İbrahim’e komşu bir evde oturan Kaffişe, bu katliamın ani verilmiş bir karar olmadığını, aksine Yahudi yerleşimcilerce daha önce planlandığını belirtti. Kaffişe ayrıca saldırının olduğu gün İsrail askerlerinin de cami yakınındaki kontrol noktasını terk ettiğine dikkati çekti.
Katliam öncesi atmosfer
Kaffişe, caminin katliam öncesi de zaman zaman Yahudi yerleşimcilerin saldırılarına maruz kaldığını hatırlatarak, Yahudi yerleşimcilerin caminin halılarını ateşe verdiğini, halıların üstüne kimyasal maddeler attıklarını, camiye köpek soktuklarını ve cemaatin üzerine saldıklarını, camiye gelenleri darbettiklerini dile getirdi.
Emekli öğretmen Kaffişe, olaydan bir gün önce Harem-i İbrahim çevresinde Filistinliler ile Yahudi yerleşimciler arasında tartışma yaşandığını ve yerleşimcilerin yatsı namazını engellemeye çalıştığını belirterek, "İsrail askerleri camiye girişimizi 15 dakika kadar erteledi. Yahudi yerleşimcilerin camide olduklarını belirterek başka bir yerde namaz kılmamızı dahi teklif etti." dedi.
Kaffişe, camiye komşu olduğu için ramazan ayı boyunca sabah namazlarını Harem-i İbrahim’de kılmaya alışkın olduğunu ve her daim birinci safta yer almaya önem verdiğini belirtti.
Ancak Kaffişe olayın yaşandığı gün sabah namazına biraz geç kalmıştı ve bu kez imamdan biraz uzak bir safta yer almıştı. Kaffişe, işte böylece katliamdan kurtulduğunu ifade ediyor.
Ramazan ayının 15’inci gününün şafağında yaşanan katliamla ilgili Kaffişe, "Sabah namazına giderken, yatsı vakti öncesi cami çevresinde Yahudiler ile Müslümanlar arasında yaşanan atışma ve tartışma nedeniyle çevrede İsrail askerlerinin fazla olacağını düşünmüştüm. Ancak bu kez olağan dışı bir durum vardı ve askerlerin kontrol noktasında olmadıkları dikkatimi çekti." diye konuştu.
Namaz sırasında Müslümanların üzerine mermi yağdı
Kaffişe, ramazan ayının 15’inde sabah namazındaki Müslümanların mermi yağmuruna maruz kaldığına dikkati çekerek şunları anlattı:
"Namazın birinci rekâtındaki tilavet secdesi sırasında çok şiddetli bir ses duydum. Bir an deprem oldu sandım. Ancak bu bir bomba ve ateş yağmuruydu. Başımı secdeden kaldırdığımda gözlerim saldırıyı gerçekleştiren Baruch Goldstein’e takıldı. Elinde bir tüfek ve bir tabanca vardı. Her ikisini de cemaatin üzerine boşaltı."
Kaffişe, Goldstein’in cephanesi bittikten sonra onu ibadet edenlerin arasından çıkarmak için caminin arka kapılarından birini açmaya çalışan yerleşimci ortakları olduğunu iddia ederken ancak Goldstein’in kaçamadan öldürüldüğünü kaydetti.
Kanlı şafaktan sahneler
Şehitlerin çoğunun imamın hemen arkasındaki safta bulunanlardan olduğunu ve aralarında çocukların da yer aldığını belirten Kaffişe, "kanlı şafaktan sahneleri" şöyle aktarıyor:
"Caminin halıları üzerinde bir kan gölü gördüm. Orada son nefeslerini veren Müslümanlar oldu. Aralarında henüz 11 yaşında olan bir çocuk da vardı. Yardım çığlıkları atan yaralılar gördüm."
Kaffişe, tam o sırada ambulans çağırmak ve yardım talebinde bulunmak için camiden hızla çıktığını belirterek, "Şehit cenazelerini ve yaralıları özel araç ve ambulanslara taşıdım. Öyle ki kıyafetlerim kanlar içinde kalmıştı." dedi.
Kurbanlarının cezalandırıldığı katliam
Kaffişe, İsrail makamları tarafından katliamın soruşturulması için bir komisyon kurulduğunu hatırlatarak, "Kurulan bu komisyon zalimce kararlar aldı ve caminin yarısını Yahudilere sinagog olarak tahsis ederek katliamın kurbanlarını (Filistinlileri) cezalandırdı." ifadelerini kullandı.
Olayla ilgili onlarca Filistinlinin tanıklıklarını dinleyen ve en nihayetinde Müslümanların girişine çeşitli kısıtlamalar getiren komisyon, caminin yaklaşık yarısının sinagoga dönüştürülmesine karar verdi.
İsrail ordusu da El-Halil’in Eski Şehir bölgesinin sokaklarına ve cami çevresine onlarca asker konuşlandırdı, bölgeye kontrol noktaları, beton ve demir bariyerler yerleştirdi.
Yine Şehitler Caddesi başta olmak üzere caminin çevresindeki birçok cadde ve sokak ile yüzlerce dükkân İsrail askeri makamlarının emriyle kapatıldı ve bu mekanlar hala kapalı.
Katliamın ardından, 1994 yılında uluslararası bir kararla El-Halil’deki işgal ihlallerinin izlenmesi için “Uluslararası Geçici Mevcudiyet Gücü” (TIPH) kurulmuş ve TIPH 1997 yılından 2019'da İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’nun görev süresini iptal edene kadar çalışmalarını sürdürmüştü.
Harem-i İbrahim’de ihlaller bugün de devam ediyor
Harem-i İbrahim Camisi Müdürü Hıfzı Ebu Suneyne de AA muhabirine yaptığı açıklamada, İsrail makamlarının sadece 2020’de camide 599 defa ezan okunmasını engellediğini belirtti.
Ebu Suneyne, müezzin odasının caminin sinagoga çevrilen kısmında kaldığını, müezzinin odasına gitmek için izne tabi olduğunu ve İsrail askerlerinin eşliğinde ezan okuyabildiğini kaydetti.
Harem-i İbrahim’de yaşanan katliamın ardından İsrail’in "fırsattan istifade" camide pay sahibi olduğuna dikkati çeken Ebu Suneyne, "işgal devletinin" Filistinlilere yönelik uygulamalarını sıklaştırdığını, camiyi yıl boyunca çeşitli gerekçelerle kapattığını, kontrol noktaları kurduğunu ve caminin yapısını değiştirmeye çalıştığını vurguladı.
Mescid-i Aksa'dan sonraki en kutsal dördüncü cami
İşgal altındaki Kudüs kentinde bulunan Mescid-i Aksa'nın çevresi olarak kabul edilen El-Halil kentindeki Harem-i İbrahim, Mekke’deki Mescid-i Haram ile Medine'deki Mescid-i Nebevi ve Mescid-i Aksa'dan sonraki en kutsal dördüncü cami sayılıyor.
Caminin altında yer alan Hazreti İbrahim ve eşi Hazreti Sare'nin kabirlerinin yanı sıra Hazreti İshak, Hazreti Yakup, Hazreti Yusuf ve eşlerinin mezarlarının bulunduğuna inanılan mağara, İsrail tarafından "Ata Babalar" (Machpelah) olarak isimlendiriliyor. Harem-i İbrahim, bu nedenle sık sık fanatik Yahudilerin baskınlarına uğruyor.
Hazreti İshak ve eşinin bulunduğu kabirler Müslümanlara ayrılan kısımda kalırken, diğerleri Yahudilere ayrılan ve sinagoga çevrilen bölümlerde bırakılmış durumda.
Tarihi 4 bin yıl öncesine uzanıyor
Tarihi yaklaşık 4 bin yıl önce Hazreti İbrahim’in dönemine uzanan Harem-i İbrahim'in üzerine, Roma İmparatorluğu'nun "Yahudiye'ye" atadığı Yahudi Kralı Hirodes tarafından milattan önce 20 yılında inşa edildiği belirtilen surlar günümüzde varlığını koruyor.
Yapı itibarıyla Mescid-i Aksa'ya benzeyen Harem-i İbrahim, Roma ve Bizans dönemlerinde kilise olarak kullanılırken, 634 yılında İslam ordularının hükmüyle camiye çevrildi. Buna rağmen, Haçlı seferleriyle birlikte 90 yıl boyunca tarihinde bir kez daha kilise olarak kullanılmaya başlanan Harem-i İbrahim en son Selahaddin-i Eyyubi döneminde yeniden camiye dönüştürüldü.
Harem-i İbrahim, Yahudi inancına göre Mescid-i Aksa'da olduğuna inanılan "Süleyman Mabedi"nden sonra yeryüzündeki en kutsal mabet olarak kabul ediliyor.
UNESCO'ya bağlı Dünya Miras Komitesi, 2017'de Harem-i İbrahim ve caminin içinde bulunduğu Eski Şehir bölgesinin "Filistin'e ait tehlike altındaki dünya mirası" olarak Dünya Miras Listesi'ne eklenmesine karar vermişti.
Harem-i İbrahim, Goldstein’ın gerçekleştirdiği katliamdan sonra kapatılmış, yeniden açıldığında ise yarısından fazlası Yahudilere tahsis edilmiş şekilde ikiye bölünmüştü.
Tarihe "Harem-i İbrahim Katliamı" olarak geçen saldırıda, 29 Filistinli şehit olmuş, 150'den fazla kişi yaralanmıştı.AA
