Filipinler'de Devlet Başkanı Rodrigo Duterte'nin imzasıyla yürürlüğe giren Bangsamoro Organik Yasası çerçevesinde Moroluların bölgelerindeki siyasi ve ekonomik etkinliği artıyor.
Yürürlükte bulunan Müslüman Mindanao'da Özerk Bölge yasasını hükümsüz kılan yeni yasa ülke parlamentosunun alt ve üst kanadından geçtikten sonra Duterte'nin imzasıyla yürürlüğe girdi.
Bangsamoro hükümetinin kurulması, bölgede dini özgürlükler konusunda bağımsız olarak şeri hükümlerin uygulanacağı şeriat mahkemelerinin açılması ve bölgedeki idari yetkilerin Bangsamoro hükümetine devredilmesi öngörülen yasa kapsamında, Moro İslami Kurtuluş Cephesi (MİKC) ve bölge halkının özerkliliği "kapsamlı" bir pozisyona ulaşacak.
Mindanao ve çevre adalarında yaşayan 5 milyon Müslüman ve bir milyon Hristiyan, oluşacak siyasi yapıda yasa çıkarabilecek, öz kaynaklarından ekonomik olarak yararlanabilecek. Bölge, dışişlerinde ise Filipinler hükümetine bağlı olacak.
Yasa uyarınca askeri birimlerini devreden çıkaracak olan MİKC, bölgedeki konum ve mücadelelerini kuracakları siyasi parti üzerinden sürdürecek. MİKC, oluşturulacak demokratik bir parlamento ve yürütme organlarıyla bölgelerinde kendi yasalarını çıkarabilecek.
Bir başbakan ve iki başbakan yardımcısı
Yasaya göre, bölgesel kabine oluşturma aşamasında, halk 80 üyeli parlamento seçecek. Bu üyeler kendi aralarında bir başbakan ve iki başbakan yardımcısı belirleyecek. Seçilen başbakan atayacağı isimlerle kabinesini oluşturacak.
Müslümanların dahil olduğu davalarda bölgede şeri mahkemelere yargı yetkisi verilecek. Eğer bir taraf Müslüman değilse o zaman Filipinler hukuk sistemindeki mahkemeler yetkili olacak.
Mali İdare ve Gümrük Bürolarının net yüzde 5'ine eşit miktarda yıllık program yardımlarının doğrudan tahsisi sağlanacak. Bölgenin gelir vergileri, ücret, harç ve giderleri ile doğal kaynak vergilerindeki mevcut yüzde 70'lik hükümet payı yüzde 75'e çıkarılacak.
Ulusal hükümet 10 yıl boyunca çatışmalardan etkilenen bölgelerin rehabilitasyonunda kullanılmak üzere Bangsamoro'ya her yıl 5 milyon Filipin pesosu (450 bin Türk lirası) tahsis edecek.
Bölgeye katılım halk oylamalarıyla mümkün
Basilan, Lanao del Sur, Maguindanao, Sulu ve Tawi-Tawi şehirlerinin yanı sıra Kuzey Kotabato'nun 39 kasabası (barangay), Lanao del Norte'nin 6 belediyesi, Maguindanao'daki Cotabato şehirleri, Basilan'daki Isabela'nın Bangsamoro'ya katılıp katılmayacağı Duterte'nin imzasının ardından 3 ila 5 ayda yapılacak halk oylamasında belli olacak. Komşu bölgelerin Bangsamoro'ya katılabilmesi için yerel hükümet kararı ya da en az yüzde 10 kayıtlı seçmenin halk oylaması dilekçesi vermesi gerekecek.
İç kara sular ve doğal kaynakların idaresi Bangsamoro'da
Tüm iç kara sularının korunması ve idaresi Bangsamoro hükümetine devredildi. Bunun yanı sıra Mindanao ve çevre adaları dışında kalan bölgelerde enerji kapsamında kullanılacak alanlar hem Bangsamoro hem de Enerji Bakanlığınca ortak yönetilecek. Fosil yakıt ve uranyumdan elde edilen gelirlerin haricinde, Mindanao ve çevre adaları kapsamındaki doğal kaynakların kullanımı ve geliştirilmesinden elde edilecek tüm gelirlerde Bangsamoro hükümeti hak sahibi olacak.
Ulusal hükümet güvenlikten sorumlu olacak. Filipinler Ulusal Polisi, bölge ofislerinin teşkilatlanması, sürdürülmesi ve denetlenmesinden sorumlu olacak.
Yasa kapsamında 2023'e kadar MİKC üyeleri eğitsel beceri, boy ve yaş yeterliliklerinden muaf tutularak polis kuvvetlerine katılabilecek. Üyeler, 15 yıl içinde eğitsel becerilerini tamamlamak zorunda olacak.
"İslam'a inanan ve öz müesseselerini muhafaza eden vatandaş"
Bangsamoro halkı, "İslam'a inanan ve kendi öz sosyal, ekonomik, kültürel ve siyasi müesseselerini muhafaza eden vatandaşlar" olarak tanımlanmasının yanı sıra "İspanyol sömürgeleri zamanından başlamak kaydıyla Mindanao ve Sulu takım ve komşu adalarının yerli ve orijinal halkı" olarak da tasvir edilecek.
Yasaya göre, ulusal hükümet savunma ve dışişleri gibi konularda güçlerini korurken, Bangsamoro hükümeti bütçe, yargı idaresi, tarım politikaları, örfi hukuk, gelir kaynakları oluşturma, afet risk yönetimi, ekonomik bölgeler, atadan kalma nüfuz, bağış ve hibeler, insan hakları, yerel hükümet birimleri, bayındırlık hizmetleri, sosyal hizmetler, turizm, ticaret ve sanayi gibi alanlarda özel yetkilere sahip olacak.
Taraflar arasında oluşabilecek sorunları çözmek ve ilişkileri geliştirmek için Filipinler Kongresi-Bangsamoro Parlamento Forumu, Mali Politika Kurulu, Bangsamoro Sürdürülebilir Kalkınma Kurulu gibi hükümetler arası bazı kuruluşlar oluşturulacak.
