Merkez enflasyonun yükseliş nedenlerini açıkladı

Merkez Bankası'nın açıkladığı rapora göre; gıda enflasyonu işlenmiş gıda grubundaki olumsuz seyre bağlı olarak bir miktar yükselirken, enflasyondaki artışın ana sürükleyicileri temel mal ve enerji fiyatları oldu. 

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), Ağustos ayı aylık fiyat gelişmesini açıkladı. Buna göre; Ağustos ayında tüketici fiyatları yüzde 2,30 oranında arttı ve yıllık enflasyon 2,05 puan yükselerek yüzde 17,90 oldu. Bu dönemde B ve C endekslerinin yıllık değişim oranları sırasıyla 1,94 ve 2,12 puan artarak yüzde 16,95 ve yüzde 17,22 olarak gerçekleşti. Alt grupların yıllık tüketici enflasyonuna katkıları incelendiğinde, bir önceki aya göre, temel mal, enerji, hizmet ve altın gruplarının katkılarında sırasıyla 0,98, 0,54, 0,24 ve 0,23 puan artış gözlendi. Bu dönemde gıda ve alkol-tütün gruplarının katkısında ise önemli bir değişim gerçekleşti. 

Mevsimsellikten arındırılmış verilerle çekirdek enflasyon göstergelerinin üç aylık ortalamaları incelendiğinde, enflasyonun ana eğiliminde belirgin bir yükseliş gözlendi. Bu dönemde ana eğilim temel mal grubunda sert bir yükseliş kaydederken, hizmet grubunda bir miktar arttı. Sonuç olarak, çekirdek enflasyon göstergelerinin ana eğiliminde belirgin bir bozulma izlendi. 

Ağustos ayında hizmet grubu fiyatları yüzde 1,46 oranında yükseldi, grup yıllık enflasyonu 0,80 puan artarak yüzde 11,84 oldu. Yıllık enflasyon haberleşme, ulaştırma ve lokanta-otel hizmetlerinde daha belirgin olmak üzere tüm alt gruplarda artış kaydetti. Haberleşme hizmeti fiyatlarındaki artışta cep telefonu görüşme ücretleri belirleyici oldu. Grup genelinin aksine uzun süredir düşük seyreden haberleşme hizmetleri enflasyonunda, son aylarda enflasyon görünümündeki bozulmayla birlikte yukarı yönlü bir seyir izlendi. Bu dönemde lokanta-otel grubunda konaklama hizmet fiyatlarının döviz kuru gelişmeleri ve turizmdeki canlı seyre bağlı olarak yüksek bir aylık artış (yüzde 5,30) kaydettiği, yemek hizmeti fiyatlarındaki artış eğiliminin de sürdüğü gözlendi. Ulaştırma grubunda ise gerek olumlu seyreden turizm gerekse akaryakıt fiyatlarındaki yükselişe bağlı olarak, kara ve havayolu ile yolcu taşımacılığı fiyatlarındaki artışlar öne çıktı. Diğer hizmetler grubunda ise döviz kuruna duyarlı olan sağlık hizmetleri ile bakım-onarım kalemlerinde fiyat artışları izlendi. Genel enflasyon seviyesindeki yükselişe bağlı olarak kira enflasyonundaki yukarı yönlü eğilim Ağustos ayında da devam etti. 

Temel mal grubu enflasyonunun yukarı yönlü seyrinde döviz kuru gelişmeleri ana belirleyici oldu 
Temel mal grubu yıllık enflasyonu Ağustos ayında 3,60 puan yükselerek yüzde 23,18’e ulaştı. Bu dönemde yıllık enflasyon tüm alt gruplarda yükseldi. Dayanıklı ve diğer temel mallar grubundaki fiyat artışları döviz kuru kaynaklı olarak genele yayılmaya devam etti. Fiyatları yüzde 5,49 oranında artan dayanıklı mal grubunda, mobilya (yüzde 6,58), otomobil (yüzde 5,99) ve beyaz eşyadaki (yüzde 5,17) yüksek fiyat artışları öne çıktı. Diğer temel mallardaki aylık fiyat artışında ise konutun bakım-onarımına yönelik malzemeler ve kişisel bakım ürünleri gibi ithal bileşeni yüksek ürünler belirleyici oldu. Giyim ve ayakkabı grubundaki sezon indirimleri, mevsim normallerine göre daha sınırlı gerçekleşti. Özetle, temel mal grubu enflasyonunun yukarı yönlü seyrinde döviz kuru gelişmeleri ana belirleyici oldu. 

Enerji fiyatları Ağustos ayında yüzde 5,37 oranında arttı. Fiyat artışı alt kalemler geneline yayılırken, bu dönemde elektrik, doğalgaz ve katı yakıt fiyatları sırasıyla yüzde 9,00, yüzde 7,45 ve yüzde 5,34 oranında yükseldi. Akaryakıt fiyatları ise ÖTV düzenlemesine bağlı olarak yüzde 5,25 oranında arttı. Böylelikle, enerji grubu yıllık enflasyonu 3,85 puan artarak yüzde 21,34’e ulaştı. Enerji fiyatlarındaki yükselişin, elektrik ve doğalgaz fiyat artışı ile akaryakıt ürünlerine ilişkin ÖTV düzenlemesinin sarkan etkisine bağlı olarak Eylül ayında da sürmesi beklendi. 

Taze meyve ve sebze dışı gıda grubunda yıllık enflasyon yüzde 16,43 düzeyine ulaşarak yükseliş eğilimini sürdürdü 
Gıda ve alkolsüz içecekler yıllık enflasyonu Ağustos ayında 0,35 puan artarak yüzde 19,75 oldu. Yıllık enflasyon işlenmiş gıdada yüzde 15,57’ye yükselirken, işlenmemiş gıdada yüzde 24,31 ile yatay seyretti. Bu dönemde sebze fiyatlarında kısmi bir düzeltme görülse de mevsimsellikten arındırılmış işlenmemiş gıda fiyatları yataya yakın bir seyir izledi. Bu grupta kırmızı et fiyatları gerilemiş, yumurta, süt ve pirinç fiyatlarında artışlar kaydedildi. Döviz kurunun yanı sıra işlenmemiş gıda grubunda yer alan girdi niteliğindeki ürün fiyatlarının yansımalarının izlendiği işlenmiş gıda grubunda ise fiyatlar yüzde 2,12 ile keskin bir artış kaydetti. Bu grupta ekmek ve tahıllar, süt ürünleri, konserveler ve katı-sıvı yağlarda belirgin olmak üzere alt kalemler geneline yayılan artış eğilimi izlendi. Bu gelişmelerle taze meyve ve sebze dışı gıda grubunda yıllık enflasyon yüzde 16,43 düzeyine ulaşarak yükseliş eğilimini sürdürdü. 

Yİ-ÜFE 
Yurt içi üretici fiyatları Ağustos ayında yüzde 6,60 oranında arttı, yıllık enflasyon 7,13 puan yükselişle endeks tarihinin en yüksek seviyesi olan yüzde 32,13’e ulaştı. Alt gruplar geneline yayılan güçlü fiyat artışlarında son dönemde Türk lirasında gözlenen değer kaybı eğilimi belirleyici oldu. İmalat sanayi yıllık enflasyonu bu dönemde 8,01 puan artarak yüzde 33,29’a yükseldi. Bu gelişmelerle, petrol ve ana metal hariç imalat sanayi fiyatlarının mevsimsellikten arındırılmış ana eğilimi önemli ölçüde hızlandı. 

Ana sanayi gruplarına göre incelendiğinde, tüm gruplarda güçlü fiyat artışları ve yıllık enflasyonlarda yükseliş izlendi. Ağustos ayında ara malı fiyatlarındaki artışta, demir-çelik, plastik, temel kimyasallar, tekstil ve kâğıt ürünleri öne çıkarken, sermaye malı fiyatlarında gözlenen artışta metal yapı ürünleri, motorlu kara taşıtları ile parça-aksesuarları ve makineler belirleyici oldu. Bu dönemde dayanıklı tüketim malları fiyatları mobilya, ev aletleri ve tüketici elektroniği, dayanıksız tüketim malları fiyatları ise tüketici tekstili, giyim, gıda ürünleri ve basım hizmetleri öncülüğünde yükseldi. Sonuç olarak, Ağustos ayında, tüketici fiyatları üzerindeki üretici fiyatları kaynaklı maliyet baskıları oldukça güçlendi.