Merkez bankaları para olup yağdı

Yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgınının tüm dünyayı etkisi altına almasının ardından likidite ihtiyacının ortaya çıkmasıyla merkez bankaları bilançolarında trilyon dolarlık artışa sebep olacak politikaları devreye aldı.

Ekonomistler, merkez bankalarının "helikopter para" ya da "drone para" şeklinde tabir ettiği son dönem para politikalarının tek başına ekonomiye çare olabileceği konusunda endişelerini dile getirirken, hem fikir olunan tek nokta ise atılan bazı adımların piyasaları yatıştırmak yerine paniği daha da artırdığı...

Öyle ki dünya merkez bankacılığında söz sahibi konumunda gösterilen ABD Merkez Bankası'nın para politikası toplantısının hemen öncesinde aldığı faiz indirim kararları, piyasalarda sert düşüşe ve oynaklığın daha da artmasına neden oldu.

Fed'i Avrupa Merkez Bankası (ECB), İngiltere Merkez Bankası (BoE), Japonya Merkez Bankası (BoJ) ve Çin Merkez Bankası (PBoC) gibi diğer büyük merkez bankalarının takip etmesi sorunun büyüklüğünü ortaya koyarken, atılan adımların piyasalarda hala istenilen fiyatlamaları getirmediği görülüyor.

Piyasa fiyatlamalarında istenen boyutta bir tepkinin gelmemesinde ise, salgının çözümünde para politikalarından daha çok mali politikalara ihtiyaç duyulması etkili oluyor.

Zira ekonomistler, dün piyasalarda yaşanan artışta, Fed'in son hamlesi olan ''sınırsız'' varlık alımının değil de, ABD'nin yaklaşık 2 trilyon dolarlık ekonomi teşvik paketinde uzlaşmaya yaklaşıldığı haberlerinin daha fazla etkili olduğunu dile getiriyor.

Fed faiz indiriminde öncü oldu 

Koronavirüs salgını sebebiyle finansal piyasalarda yaşanan panik havasını dağıtmak ve krizin ekonomiler üzerinde daraltıcı etkisini hafifletmek adına merkez bankaları art arda önemli açıklamalar yaptı.

Fed, 3 Mart'ta sürpriz bir kararla fonlama faiz oranını 50 baz puan indirimle yüzde 1-1,25 aralığına çekti. Fed, faiz indirimine gerekçe olarak koronavirüsün ekonomik aktivite üzerinde yarattığı riskleri gösterdi.

Piyasada korku endeksi olarak bilinen VIX’in Lehman Krizi zamanlarında gördüğü 75 seviyesine çıktığı 12 Mart'ta Fed, repo piyasası aracılığıyla piyasalara 1,5 trilyon vereceğini açıkladı. Bu likidite enjeksiyonunun parasal genişleme programından farkı likiditenin sadece 30 gün piyasada tutulacak olmasıydı.

Kovid-19 salgının görünenin ötesine piyasaları ve ekonomiyi daraltacağı endişesiyle, Fed ikinci kez sürpriz kararla fonlama oranını 100 baz puanlık indirimle yüzde 0-0,25 aralığına düşürdü. Böylece Fed tarihinde ilk kez iki FOMC toplantısı arasında iki acil toplantı yapmış oldu.

Acil toplantının gerekçesi olarak "Koronavirüsün etkilerinin kısa vadede ekonomik faaliyet üzerinde ağırlık oluşturacağı ve ekonomik görünüm için risk oluşturacağı." gösterildi. 

Yeniden parasal gevşeme...

Fed sadece fonlama oranlarını düşürmekle kalmadı, aynı zamanda en son 2008 küresel ekonomik kriz döneminde Ben Bernanke'nin uygulamaya koyduğu ve ''alışılmadık politikalar'' olarak da bilinen parasal gevşemeye yeniden dönmek zorunda kaldı.

Bu kapsamda banka, 500 milyar dolarlık Hazine kağıdı ve 200 milyar dolarlık İpoteğe Dayalı Menkul Kıymet (MBS) aracılığıyla ve en az 700 milyar dolarlık bir parasal gevşeme programı açıkladı.

Buna ek bir hamle olarak da Fed, zorunlu karşılık oranlarını, bir sonraki tesis döneminin başlangıcı olan 26 Mart'tan geçerli olan yüzde sıfıra düşürdü.Banka dolar likiditesi sağlamak için de 15 Mart'ta Kanada Merkez Bankası, BoE, BoJ, Avrupa Merkez Bankası ve İsviçre Merkez Bankası ile swap hattı kurdu.

Fed, 19 Mart'ta 9 merkez bankasıyla daha geçici olarak swap hatları oluşturarak koronavirüs pandemisinden kaynaklı ekonomik sorunlarla mücadele için "finansal kriz dönemi" programlarını genişletti. Swap hatları ile Fed, Avustralya, Brezilya, Güney Kore, Meksika, Singapur, İsveç için toplam 60 milyar dolarlık, Danimarka, Norveç ve Yeni Zelanda için ise her birine 30 milyar dolar olmak üzere likidite imkanı sağlarken, yeni swap hatlarının en az 6 ay boyunca korunacağını duyurdu.

Son adımını 23 Mart'ta atan Fed, ''sınırsız'' varlık alımı dahil yeni tedbirler açıkladı. Bu kapsamda Fed'in hazine tahvili ve konut kredisine (mortgage) dayalı menkul kıymet alımı yapacağı, buna ticari konut kredisine dayalı menkul kıymet alımlarının da dahil edileceği bildirildi.

Fed, kredi akışlarına ilişkin ise yeni programlar oluşturarak bu kapsamda 300 milyar dolara yakın yeni finansman sağlanacağını, Hazine Bakanlığı Borsa İstikrar Fonu'na da 30 milyar dolarlık öz kaynak verileceğini belirtti.

ECB varlık alımlarını genişletti

Avrupa Merkez Bankası (ECB) 12 Mart'ta beklenenin tersine zaten yüzde eksi 0,5 olan olan politika faizini daha da aşağıya çekmedi. Buna karşın banka, 120 milyar avroluk tahvil alım programı açıkladı. Söz konusu program aylık 20 milyar avroluk alımlara ilaveten gerçekleşecek. 

BoE

Salgından en çok etkilenen Avrupa ülkeleri arasında bulunan İngiltere'de, ülke merkez bankası 11 Mart'ta ekonomiyi desteklemek için politika faizini 50 baz puan indirerek yüzde 0,25'e çekti.

KOBİ'lere Term Funding Scheme (TFS) adı altında politika faizinden ya da bu seviyeye çok yakın fonlama sağlanacağını açıklayan BoE, bankaların sermaye yeterlilik koşullarını gevşeterek, bu sayede ekonomiye 190 milyar sterlin kaynak sağladı.

Banka ayrıca bankacılık sektörüne temettü ve bonus dağıtmama tavsiyesinde bulundu.

BoJ

Japonya Merkez Bankası (BoJ) 10 Mart'ta 1 trilyon yenlik (9,6 milyar dolar) ve yarısı KOBİ'lere sıfır faizli kredi kullandırılmak üzere hazırlanan bir ekonomiye destek kararı açıkladı.

Japonya, bir ay önce de KOBİ’'ere faizsiz kredi olarak tahsis edilmek üzere 500 milyar yen destek paketini kamuoyuna duyurmuştu.

BoJ, 16 Mart'ta ise yeni tip koronavirüs salgını kapsamında parasal genişlemeyi artırıcı yönde tedbirler alırken, Borsa Yatırım Fonu (ETF) alım miktarını yıllık 6 trilyon yenden yıllık 12 trilyon yene, Japon gayrimenkul yatırım fonları alımını da yıllık 90 milyar yenden yıllık 180 milyar yene çıkardı.

Buna ek olarak, banka, şirket finansmanını kolaylaştırmaya yönelik önlemler kapsamında, banka kurumsal borçlara karşı teminat olarak kredi sağlamak üzere eylül sonuna kadar, sıfır faiz oranıyla 1 yıla kadar vadeli yeni bir operasyon başlatacağını duyurdu.

Çin Merkez Bankası

Çin Yeni Yıl tatilinin sona erdiği 3 Şubat'ta koronavirüs endişeleriyle Çin borsası sert düşerken, ülke merkez bankası piyasadaki panik havasını dağıtmak için piyasaya 1,2 trilyon yuan (173,8 milyar dolar) likidite enjekte etti. Banka ayrıca, 7 günlük ters repo faiz oranını yüzde 2,50'den yüzde 2,40'a ve 14 günlük oranını yüzde 2,65'ten yüzde 2,55'e düşürdü.

Bir sonraki gün yeniden bu yola başvuran PBoC, piyasalara 400 milyar yuanlık likidite sağladı. Banka 17 Şubat'ta da 1 yıllık faizlerde 10 baz puanlık indirime gitti.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) da 2 yıl aranın ardından 17 Mart'ta ilk kez ara Para Polilitikası Kurulu (PPK) toplantısı gerçekleştirerek politika faizini indirdi.

Mart ayı başlangıcından bu yana global çapta gözlenen takvim dışı para politikası toplantıları gerçekleştirilmesi furyasına TCMB de katılım sağlayarak politika faizini 100 baz puan indirerek yüzde 9,75'e çekti. Böylece politika faizi Nisan 2018’den bu yana ilk kez tek haneli seviyelere gelmiş oldu.

Merkez Bankası politika faiz indiriminin yanı sıra Kovid-19 salgınının küresel çapta yarattığı belirsizliğin Türkiye ekonomisi üzerindeki olası olumsuz etkilerinin sınırlandırılması amacıyla, bankaların Türk lirası ve yabancı para likidite yönetiminde esneklik sağlanarak öngörülebilirliğin artırılmasına, reel sektöre kredi akışının kesintisiz devamını teminen bankalara hedefli ilave likidite imkanları tanınmasına, reeskont kredi düzenlemeleriyle ihracatçı firmaların nakit akışının desteklenmesine yönelik tedbirler aldı.

 AA