Kovid-19 salgınına karşı başlatılan aşı çalışmalarına ülkeler arasında eşitsizlikler damgasını vurdu

Dünya genelinde 10 Mart 2021 itibarıyla Kovid-19 vaka sayısı 118 milyon 650 bini aşarken, 2 milyon 632 bin kişinin hayatını kaybettiği salgınla mücadelede aşılamalar ön plana çıktı.

Küresel çapta devam eden aşı çalışmalarında onay alan 12 Kovid-19 aşısı, klinik çalışmaları devam eden de 93 aşı adayı bulunuyor.

Kovid-19 aşılamaları rekabet aracına dönüşürken, ülkeler arasındaki yarışın hız kazanmasıyla küresel ölçekte aşılamalarda ortaya çıkan eşitsizlikler dikkati çekiyor.

Bugün itibarıyla 100'den fazla ülkede 326 milyondan fazla doz aşı uygulanmasıyla her 100 kişiden 4,2'si aşıya kavuştu.

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), GAVI ve Salgın Hastalıklara Hazırlık İçin Yenilik Koalisyonunca (CEPI) yürütülen ortak girişimle Nisan 2020'de Kovid-19 Aşıları Küresel Erişim Programı (COVAX) başlatıldı.

Şimdiye kadar 190 ülkenin katıldığı COVAX ile Kovid-19 aşılarının dünyanın en yoksul 92 ülkesine eşit, hızlı ve adil şekilde dağıtılması hedeflendi.

Buna göre, COVAX kapsamında 2021'de ihtiyaç sahibi ülkelere 2 milyar doz Kovid-19 aşısı dağıtılması planlandı.

Gana, COVAX projesi kapsamında Kovid-19 aşılarını alan ilk ülke oldu. Gana'yı Güney Amerika ülkesi Kolombiya takip etti.

10 ülke aşıların yüzde 75'ini aldı

Zengin ülkelerin büyük miktarlarda aşı stoku yapması, aşıya erişimde güçlüklerle karşılaşan yoksul ülkelerin aleyhine işleyen bir süreç oluşturdu.

Birçok bölgede Kovid-19 aşılamaları henüz başlamazken, Birleşmiş Milletler (BM), 10 ülkenin, aşıların yaklaşık yüzde 75'ini aldığını açıkladı.

BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, Kovid-19 salgınına karşı geliştirilen aşıların eşit ve adil dağıtılmadığını belirterek, "Kovid-19 aşılarının yüzde 75'ini sadece 10 ülke kullanırken, çok sayıda ülkeye tek bir doz aşı bile gitmedi." diyerek bu konudaki tepkisini ortaya koydu.

Dünya Sağlık Örgütü Genel Direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus, 5 Mart'ta, COVAX kapsamında 20 ülkeye toplamda 20 milyon doz aşı ulaştırıldığını, bir hafta içinde 31 ülkeye 14,4 milyon doz daha aşı sağlanacağını duyurdu.

Ghebreyesus, önceliklerinin daha fazla ülkeye kısa sürede daha fazla miktarda aşı ulaştırmak olduğunun altını çizerek, aşı üretiminin hızlandırılması çağrısı yaptı.

Öte yandan, 2021 yılının sonuna kadar yoksul ülkelere 2 milyar doz aşı ulaştırmayı hedeflemesine karşın COVAX'ın fon eksikliği, arz belirsizlikleri ve bürokratik tıkanıklıklar gibi nedenlerle bu hedefe ulaşamayabileceği ifade ediliyor.

Küresel aşı kampanyalarında ABD başı çekiyor

Aşı kampanyaları ülkeler arasında yarışa dönüşürken, aşılamalarda ABD 95 milyon 721 binle başı çekiyor. Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezlerinin verilerine göre, 14 Aralık 2020'de başlayan aşılamalarda sağlık kuruluşlarına 123 milyon doz aşı dağıtıldı. Ülkede şimdiye kadar nüfusunun yüzde 18,4'üne ilk doz, yüzde 9,7'sine ikinci doz aşılar yapıldı.

ABD'de basınına göre, Başkan Joe Biden yönetimi, ilaç firması Johnson & Johnson'dan 100 milyon ilave Kovid-19 aşısı almayı planlıyor.

ABD'nin başı çektiği listede ilk 5 ülke 52 milyon 500 bin ile Çin, 25 milyon 289 bin ile Hindistan, 25 milyon 64 bin ile İngiltere, 12 milyon 42 ile Brezilya yer alıyor.

Listede 6. sırada yer bulan Türkiye'de 14 Ocak 2021'de başlayan aşılamalarda şimdiye kadar 10 milyon 414 binden fazla kişiye aşı yapılırken, nüfusun yaklaşık yüzde 9,4'üne ilk doz, yüzde 3,2'sine de ikinci doz aşılar uygulandı.

Nüfusa göre aşılama oranlarında ise İsrail liste başında bulunuyor. Ülkede her 100 kişiden 43,4'ünün ikinci doz aşıları yapıldı.

Nisan ayında tüm nüfusunun aşılanacağı açıklanan İsrail'de kafe ve restoranlar, yüzde 75 kapasiteyle tekrar hizmete açıldı.

Öte yandan İsrail, elinde tuttuğu fazla aşıları diplomatik ilişkileri geliştirmek için Orta Amerika ülkeleri Honduras ve Guatemala'ya bağışladı.

İsrail'in aşı bağışları karşılığında bazı ülkelere Kudüs'te elçilik açılması baskısında bulunduğu iddia ediliyor.

Salgının kontrol altına alınabilmesi için en az yüzde 70'in bağışıklık kazanması gerekiyor

DSÖ, Kovid-19 salgının kontrol altına alınabilmesi için dünya nüfusunun en az yüzde 70'inin bağışıklık kazanması gerektiğini belirtiyor.

Uzmanlar, yıllık 2 milyar dozluk aşı kampanyalarıyla yaklaşık 7,8 milyarlık dünya nüfusunun yüzde 70'inin aşılanmasının birkaç yıl alabileceği uyarısında bulunuyor.

Az gelişmiş ülkelerin Kovid-19'a karşı aşılamalarda geride kalmaması ve küresel çapta bağışıklık kazanılması gayretlerinin sekteye uğramaması için aşılamalarda eşitsizliklerin giderilmesi çağrıları yapıldı.

Küresel insani yardım kuruluşu Uluslararası Kurtarma Komitesi (IRC), ABD, İngiltere ve AB tarafından satın alınan ve ihtiyaç dışı kalacak aşıların, aşıya erişimde güçlüklerle karşılaşan 20 ülkede 16 yaş ve üzerindeki on milyonlarca kişiye yeteceği tahmininde bulundu. 

AA