Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü 27 yaşında

Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü (KEİ), 26 Haziran 1992'de kurulmasından bu yana ekonomik iş birliği temelinde bölgede barış ve istikrara katkı sağlamayı, iktisadi, sosyal ve kültürel yakınlaşmayı teşvik etmeyi hedefliyor.

 Karadeniz havzasının barış, istikrar ve refah bölgesi olması amacıyla kurulan örgüt, üye ülkelerin potansiyellerinden, coğrafi yakınlıklarından, ekonomilerinden ve birbirini tamamlayıcı özelliklerinden yararlanarak bu ülkeler arasındaki ikili ve çok taraflı ekonomik, teknolojik ve sosyal ilişkileri artırıyor.

İhtiyaçların karşılanması için atılan temel, ekonomik iş birliğine dönüştü

Sovyetler Birliği'nin gıda ve tüketim mallarına, Türkiye'nin de enerjiye olan ihtiyacının karşılanması için iş birliği kurulması yönünde 1980'lerde ortaya çıkan fikir, Romanya ve Bulgaristan'ın da katılması ile bir bölgesel ekonomik iş birliği zemini oluşturdu.

Türkiye'nin ev sahipliğinde 19 Aralık 1990'da Ankara'da düzenlenen, Azerbaycan, Gürcistan, Moldova ve Ermenistan temsilcilerinin de dahil olduğu Sovyetler Birliği heyeti ile Romanya ve Bulgaristan temsilcilerinin yer aldığı toplantı, KEİ'nin kuruluşu için atılan ilk somut adım oldu. Bu toplantıda iş birliğinin temel prensipleri üzerinde uzlaşıya varıldı ve "Karadeniz Ekonomik İşbirliği"nin kurulması konusunda anlaşma sağlandığı duyuruldu.

Uzman düzeyinde 12-13 Mart 1991'de Bükreş'te, 23-24 Nisan 1991'de Sofya'da düzenlenen toplantılarda da KEİ'nin amaçları ve prensipleri hakkında görüş birliğine varıldı.

Daha sonra Türkiye, Azerbaycan, Ermenistan, Gürcistan, Moldova, Rusya Federasyonu, Ukrayna, Bulgaristan ve Romanya 3 Şubat 1992'de Türkiye'nin ev sahipliği yaptığı toplantıda KEİ ile ilgili temel belge üzerinde uzlaştı. Bu belge, 25 Haziran 1992'de İstanbul'da düzenlenen ve diğer ülkelere Yunanistan ile Arnavutluk'un da katıldığı zirve toplantısında 11 ülkenin devlet veya hükümet başkanları tarafından imzalanarak "İstanbul Zirvesi Bildirisi" adı altında resmen işlerlik kazandı.

Yalta'da 5 Haziran 1998'de devlet veya hükümet başkanları tarafından imzalanan "KEİ Şartı"nın 1 Mayıs 1999'da yürürlüğe girmesiyle KEİ, bölgesel bir ekonomik iş birliği örgütüne dönüştü. KEİ'nin, 2004'te Sırbistan'ın katılımından bu yana 12 üyesi bulunuyor.

Dönem başkanlığı alfabetik sırayla değişiyor

Aralarında siyasi sorunlar bulunan bazı bölge ülkelerini de ekonomik iş birliği ortak paydasında bir arada tutan KEİ'de başkanlık altışar aylık dönemler halinde alfabetik sıraya göre üye ülkelerce yürütülüyor.

Kuruluşuna öncülük ettiği KEİ'nin sekretaryasına İstanbul'da ev sahipliği yapan Türkiye, Ocak-Haziran 2017'de KEİ Dönem Başkanlığını üstlendi. "KEİ'nin Kuruluşunun 25. Yıl Dönümü Zirvesi" de Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın ev sahipliğinde 22 Mayıs 2017'de İstanbul'da düzenlendi.

KEİ Dönem Başkanlığı görevini 2018 yılının ilk yarısında Ermenistan, ikinci yarısında ise Azerbaycan üstlendi. Halihazırda ise KEİ Dönem Başkanlığını Bulgaristan yürütüyor.

KEİ'nin yapısı ve işleyişi

Bölgede ekonomik iş birliğini tesis etmenin yanı sıra dış dünyaya açık bir çalışma yöntemi izleyen KEİ'nin toplantılarına Avusturya, Hırvatistan, Çek Cumhuriyeti, Mısır, Fransa, Almanya, Belarus, İsrail, İtalya, Polonya, Slovakya, Tunus, ABD, AB Komisyonu, Karadeniz Komisyonu, Uluslararası Karadeniz Kulübü ve Enerji Şartı Sekretaryası da gözlemci olarak katılıyor. Macaristan, İngiltere, İran, Karadağ, Ürdün, Japonya, Kore ve Slovenya ise "Sektörel Diyalog Ortağı" statüsünde toplantılarda yer alıyor.

KEİ'nin tek karar organı ise yılda iki defa toplanan ve oydaşma ile karar alan "Dışişleri Bakanları Konseyi". Üye ülkelerin dışişleri bakanlarını temsil eden ve onlar adına hareket eden "Yüksek Düzeyli Memurlar Komitesi"nin temel görevi, konseyin aldığı karar ve tavsiyelerin uygulanmasını sağlamak ve konseye tavsiyelerde bulunmak.

Ayrıca Dışişleri Bakanları Konseyinin kararıyla kurulan ticaret ve ekonomi, ulaştırma, enerji, haberleşme, bilim ve teknoloji başta olmak üzere çeşitli konulardaki çalışma grupları da KEİ bünyesinde yardımcı organlar olarak faaliyet gösteriyor. Bir projenin, anlaşmanın veya herhangi bir iş birliği girişiminin ilk etapta tartışıldığı organ olarak uzmanlar düzeyinde toplanan söz konusu çalışma grupları, konseye faaliyetleri hakkında raporlar sunuyor ve tavsiyede bulunuyor.

Çalışma grubu faaliyetlerine etkinlik ve ivme kazandırılmasını sağlamak amacıyla belirli alanlarda her üye ülke iki yıllık dönemler halinde "koordinatör ülke" görevini üstleniyor. Koordinatör ülke, bir eylem planı hazırlayarak söz konusu alandaki iş birliğinin önceliklerini belirlemek ve koordinatörlüğü boyunca en az iki toplantı düzenliyor.

KEİ'nin, Karadeniz Ekonomik İş Birliği Parlamenter Asamblesi (KEİPA), İş Konseyi, Ticaret ve Kalkınma Bankası ve Karadeniz Etütleri Uluslararası Merkezi olmak üzere dört bağlı kuruluşu bulunuyor.

AA