İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu uyarınca, 150’den fazla kadın çalışanı bulunan işverenler kreş açmak zorunda. Habertürk'ten Ahmet Kıvanç'ın haberine göre işverenler bu yükümlülüklerini, mevcut kreşlerden hizmet satın almak veya başka işverenlerle ortak kreş açmak suretiyle de yerine getirebilirler. Kadınların yaşı veya evli olup olmadıkları önemli değil. Çocuğunun annesi ölmüş veya velayeti babaya verilmiş erkek çalışanlar da 150 kişi hesabında dikkate alınıyor.
Çalışanların 0-6 yaşındaki çocuklarının bırakılması, bakımı ve çocuklarını emzirmeleri için, çalışma yerlerinden ayrı bir mekânda kreş açılması gerekiyor. Kreş işyerine 250 metreden daha uzaksa işveren taşıt sağlamakla yükümlü.
Birden fazla işveren, ortaklaşa kreş açabilecekleri gibi, bu yükümlülüklerini, kamu kurumlarınca yetkilendirilmiş yurtlarla yapacakları anlaşmalarla da yerine getirebilirler.
Kreş açma yükümlülüğünün belirlenmesinde işverenin belediye ve mücavir alan sınırları içinde bulunan tüm işyerlerindeki kadın çalışanların toplam sayısı dikkate alınıyor. Örneğin bir market zincirinin kentin farklı semtlerindeki mağazalarında çalışan toplam kadın sayısı 150’yi aşıyorsa, kreş açma zorunluluğu ortaya çıkıyor.
İşverenlerin, 100-150 arasında kadın çalışan olan işyerlerinde ise çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine en çok 250 metre uzaklıkta emzirme odası kurması zorunlu.
Emzirme odalarından 0-1 yaşındaki, kreşlerden ise ilkokula kaydı yapılmayan 66 aylığa kadar çocuklar alınıyor. Emzirme odalarının ve kreşlerin amacı dışında kullanılması yasak. Çalışanlar çocuklarını oda ve kreşlere işbaşı yapmadan önce bırakıp, işin bitiminde alabilir.
Oda ve kreşlerde çocukların ihtiyaçlarına göre gerekli besinler, kahvaltıları ve yemekleri verilmek zorunda. Çocuklara ayrıca, günde 250’şer gram süt veya yoğurt verilmesi gerekiyor.
KREŞ DESTEĞİ SAĞLANIYOR
Gelir Vergisi Kanunu’nda, işverenlerce kadın çalışanlara kreş ve gündüz bakımevi hizmeti verilmek suretiyle sağlanan menfaatler gelir vergisinden muaf tutuluyor. İşveren doğrudan kendisi kreş kurarsa, tüm gider vergiden muaf tutuluyor.
İşverenlerce bu hizmetlerin doğrudan verilmeyip, mevcut kreşlerden hizmet satın alınması durumunda ise her bir çocuk için aylık olarak, brüt asgari ücretin yarısı oranına kadar harcamalar gelir vergisi matrahından düşülüyor. Buna göre, 2018 yılı için bin 15 liraya kadar olan kreş giderleri vergi matrahından indiriliyor. Bu durumda, en düşük yüzde 15 vergi dilimi üzerinden 152 lira tutarında vergi indirimi sağlanıyor.
Daha önce vergi matrahından indirilen tutar asgari ücretin yüzde 15’i (304 TL) düzeyinde bulunuyordu. Mayıs ayında çıkartılan bakanlar kurulu kararı ile bu oran yüzde 50’ye (bin 15 TL) çıkartıldı.
İŞ AKDİNİ FESHETME HAKKI DOĞUYOR
Bir okurumuz, eşinin, 150’den fazla kadın personelin bulunduğu bir işyerinde çalıştığını ancak yazılı talebine rağmen işverenin kreş açma veya hizmet alma yükümlülüğünü yerine getirmediğini belirtti. Okurumuz, bu durumda eşinin iş akdini feshetmesi durumunda kıdem tazminatı alıp alamayacağını sordu.
Kreş yükümlülüğüne uymayan işverenlere nasıl bir yaptırım uygulanacağı, İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile düzenleniyor. Buna göre, kreş açma veya kreş hizmeti alma yükümlülüğünü yerine getirmeyen işverenlere para cezası uygulanıyor. Ceza tutarı işçi sayısına ve işyerinin tehlike sınıfına göre aylık bin 545 lira ile 4 bin 635 lira arasında değişiyor.
İşçinin hangi durumda iş akdini haklı olarak feshedebileceği ise 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 24. maddesinde düzenleniyor. Bu maddede kreş yükümlülüğü haklı fesih nedenleri arasında sayılmıyor. Ancak, “İşveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmez veya ödenmezse”, işçiye iş akdini feshetme hakkı doğuyor.
Kreş yardımı da bir anlamda, 0-6 yaş arasında çocuğu bulunan kadın çalışanlara verilen ücret niteliğinde. Gelir Vergisi Kanunu’nun konuyla ilgili 23. maddesi, hangi ücretlerde vergi istisnası uygulanacağını düzenliyor. Yasanın birinci fıkrasında, “Aşağıda yazılı ücretler Gelir Vergisinden istisna edilmiştir” denilerek, istisna kapsamındaki ücretler sayılıyor. Gelir Vergisi Kanunu’nda ayrıca, kreş desteğinin işçiye nakit olarak ödenmesi durumunda bunun ücret gibi vergilendirileceği de öngörülüyor.
İşvereninden, yasanın öngördüğü kreş desteğini alamayan çalışanın ücretini eksik aldığı dikkate alınırsa, işçi açısından iş akdini haklı fesih sebebi doğar. Bu durumda çalışan kıdem tazminatını alarak iş akdini sonlandırabilir. (Haber7)
