Paris saldırılarından bu yana OHAL ile yönetilen Fransa'da olağanüstü yetkiler denetim mekanizmasıyla kontrol ediliyor. OHAL uygulamaları meclisin denetiminden geçiyor. Ayrıca hak ihlallerini engellemek için bağımsız 'Hukukun Koruyucusu' kurumu bulunuyor.
3 KEZ UZATILDI
Türkiye'de başarısızlığa uğrayan darbe girişiminin ardından 3 ay olağanüstü hâl ilan edilmesi, Fransa örneğini akıllara getirdi. İnsan hakları konusundaki hassasiyetiyle bilinen Avrupa Birliği'nin kurucu üyelerinden Fransa, kasım 2015'ten bu yana olağanüstü hâl (OHAL) ile yönetiliyor. 130 kişinin öldüğü Paris saldırısının ardından yürürlüğe sokulan ve üç kez uzatılan OHAL, Fransız hükümetine çok sayıda yetki tanıyor. Ancak yürütme organlarının ayrımcılık yapması veya görevi kötüye kullanması gibi durumlara karşı, Ulusal Meclis ve Senato kontrol mekanizması rolünü üstleniyor. OHAL ile verilen yetkileri belirleme ve geliştirme görevini yürüten parlamento, uygulamaları da kontrol etme hakkına sahip.
SORUŞTURMA YETKİSİ VAR
Fransa'daki diğer bir denetim mekanizması da Anayasa ile görevlendirilen "Hukukun Koruyucusu Kurumu''. Bağımsız bir yapısı olan bu kurum, bireylerin yasal haklarının ihlalini engellemek için çalışıyor. Polis, gizli servis veya yargı mensupları ile ilgili soruşturma yürütebilen bu kurum, bakanlıklarla beraber çalışıyor. Bakanlıklar bu kurumun talebi doğrultusunda soruşturma açmak durumunda kalabilirken, koruyucular Danıştay'a da soruşturma açma talebinde bulunabiliyorlar. Kurum, OHAL'in ilanından beri incelediği 30'a yakın vakada bireylerin durumlarının iyileştirilmesini sağladı.
56 KİŞİ HÜKÜM GİYDİ
Terörle mücadele amacıyla yürürlükte olan Fransa'daki OHAL ile, hükümete daha hızlı reaksiyon gösterme imkânı veren yetkiler şöyle:
Ev hapsi: Hükümet, tehlike yaratabileceğini düşündüğü kişileri herhangi bir mahkeme emrine ihtiyaç olmaksızın ev hapsine alabiliyor. Bu hak kapsamında son 8 ay içinde 554 kişiye ev hapsi verilirken, bu ev hapislerinin 200'ü temyiz edildi.
Gözaltı: Herhangi bir mahkeme kararına ihtiyaç olmaksızın tüm vatandaşlar 4 saat gözaltında tutulabiliyor. Özellikle Euro 2016'da sıkça kullanılan bu yetki kapsamında, 3594 kişi gözaltına alındı. Bu kişilerin 420'si sorgulandı. Gözaltına alınanların 67'si mahkemeye çıkarılırken, 56 kişi de hüküm giydi. Cihata katıldığı düşünülen, giysi, beslenme gibi alışkanlıkları değişen kişilere, günde 4 defa polis karakoluna veya jandarma karakoluna giderek imza atma zorunluluğu da verilebiliyor.
Bilgisayar verilerini ele geçirme: Hükümet, soruşturma kapsamında zanlıların bilgisayarlarındaki ve telefonlarındaki verilerini kopyalayabiliyor.
Zanlıyı 24 saat kayda almak: Paris saldırganlarından Salah Abdeslam'ın tutuklanmasının ardından, hücrelerin 24 saat kayda alınmasına izin veren bir yasa meclisten geçti. Normalde, tutuklu gün sonundan itibaren mahrem zamana kavuşuyordu.
İnternet: Hükümetin terör eylemlerini teşvik eden internet siteleri ile sosyal medya hesaplarını engelleme yetkisi bulunuyor.
Arama izni: Mahkeme kararı ya da sürücünün onayı olmaksızın araçları arama yetkisi bulunuyor. Aynı hak ev ve iş yerlerini aramak için de kullanılabiliyor.
Kapama hakkı: Yürütme organları, panayır gibi geçici olanlar dahil tüm toplanma alanlarını ve alkollü içecek satan yerleri kapama hakkına sahip.
Gösteri yapma hakkı: Yürütmenin, tüm gösterileri iptal etme yetkisi bulunmuyor. Yürütme organları ancak 'kişilerin güvenliğinini sağlayamayacağı' kesinleştiğinde kortejleri, yürüyüşleri veya kamu alanlarında toplanmayı iptal edebiliyor.
Medya: Medya kuruluşlarının terör saldırılarını aktarmak için kullanacağı görsel işitsel materyaller denetlenebiliyor. Bu yasa, çok sayıda TV kanalının Nice saldırısındaki kopuk bir parmağı göstermesinin ardından yürürlüğe sokuldu.
Fransa'daki OHAL, makul şüphe dahil, kesin olmayan durumlarda hukuk kurallarını es geçen yetkileri hükümete tanımıyor. Meclisin vermediği bazı yetkiler şu şekilde:
Alıkoyma: Ulusal güvenliği tehdit ettiği düşünülen 'S fişli' kişiler dahil, kimsenin herhangi bir alıkoyma merkezinde tutulmasına izin verilmiyor. Başbakan Manuel Valls, böyle bir uygulamanın "Guantanamo'nun Fransız usulü" olacağını söyleyerek öneriye karşı çıkmıştı.
Suriye'ye giden herkesi tutuklama: Suriye veya Irak'ta bulunan herkesi tutuklamayı sağlayacak tasarı Senato'da reddedildi.
