ABD'nin ikinci yaptırımlar listesine almadığı ve denize sınırı olmayan Afganistan için muaf tuttuğu İran'ın güneydoğusundaki Sistan-Beluçistan eyaletine bağlı Çabahar Limanı Tahran, Kabil ve Yeni Delhi yönetimlerinin yeni ticaret güzergahlarından birisi olma yolunda.
ABD'nin Ortadoğu ve Asya'daki iki yakın ortaklarından Afganistan ile Irak'ın ekonomik, enerji ve diğer temel ihtiyaçları açısından İran'a bağımlı olmaları, Washington yönetiminin Tahran'a yönelik 5 Kasım'da başlattığı ikinci yaptırım paketinde bazı muafiyetler tanımasına neden oldu. Irak, doğalgaz ve elektrik gibi birçok kritik ihtiyacını İran'dan karşılıyor.
ABD yönetimi bu nedenle Irak'ı doğalgaz ve diğer bazı konularda yaptırımlardan muaf tuttu. İran'ın Hint Okyanusu'na açılan Umman Denizi'nin kıyısındaki Çabahar Limanı'nı ise Afganistan'ın buğday başta olmak üzere hububat ihtiyacının büyük bir bölümünü karşılayan transit güzergah olması nedeniyle muaf tuttu.
Ortadoğu-Asya'nın yeni transit güzergahı
Denize sınırı olmayan Afganistan, hububatını Hindistan'dan ithal ediyor ve aldığı malları ülkesine en hızlı, güvenli ve az maliyetle ulaştırma güzergahının Çabahar Limanı olması nedeniyle ABD'nin burayı ambargodan muaf tuttuğu belirtiliyor. Diğer yandan Hindistan'ın, Pakistan ve Çin ile yaşadığı siyasi ve ekonomik sorunlar nedeniyle arayış içinde olduğu, İran ve Afganistan ile bu yüzden Çabahar'ı önemsediği ve işbirliğine yöneldiği belirtiliyor.
Bu kapsamda ayrıca İran'ın Çabahar Limanı ile Hindistan'ın Mumbai Limanı arasında Orta Asya ile Ortadoğu'yu birbirine bağlayacak yeni bir enerji boru hattının kurulmasının da planlandığı belirtiliyor. İran'ın resmi ajansı IRNA'nın haberine göre, kurulacak olan yeni boru hattı, Orta Asya ile Ortadoğu arasındaki ticareti canlandıracak ve Hindistan'ın bölgedeki etkinliğini artıracak.
Hindistan Başbakanı Narendra Modi'nin geçen yıl dönemin Afganistan Cumhurbaşkanı Eşref Gani ile İran'ı ziyareti esnasında Tahran'da üçlü bir zirve gerçekleştirilmiş ve yeni enerji hattının kurulması projesi bu görüşmede karara bağlanmıştı. Hindistan Cabahar Limanı'nın geliştirilmesi ve Pakistan'a gerek kalmadan Afganistan ile ticari faaliyetlerini yürütebilmesi için 500 milyon dolarlık yatırım yapmasına dair anlaşma imzaladı. Buna göre Hindistan ayrıca kara ve demir yolları için de bir buçuk milyar dolar yatırım yapacak.
Afganistan yönetimi ise geçtiğimiz hafta yaptığı açıklamada, özel sermayenin desteğiyle kendi bayraklarını taşıyan gemi alınacağı ve diğer ülkelerle ticaretin Çabahar üzerinden gerçekleştirileceği bilgisini paylaştı. Tahran yönetimi ekonomik krize rağmen projeye 1 milyar dolar yatırım yaptı.
"ABD Çin ile rekabet edebilmek için Hindistan'a ihtiyaç duyuyor"
AA muhabirine konuşan Sistan-Beluçistan Liman ve Denizcilik Kurumu Genel Müdürü Behruz Ağayi, Çabahar Limanı'nın pratikte ABD'nin ortakları Hindistan ve Afganistan'a katkı sunduğunu ve bu iki ülkenin ekonomik menfaatleri için muaf tutulduğunu ifade etti.
Ağayi, Çabahar Limanı'nın Afganistan'dan ziyade Hindistan için yaptırım listesine alınmadığına dikkati çekerek, "Bu muafiyetin daha ziyade Hindistan için destek olduğunu düşünüyorum. Çünkü Hindistan, Çabahar üzerinden Afganistan, Rusya ve diğer Asya ülkelerine ciddi ihracat yapıyor. ABD ise Çin ile rekabette Hindistan'a ihtiyaç duyuyor." dedi.
Çabahar'ın, tüm bölgenin sıkıştırılmış doğalgaz olarak bilinen CNG (Compress Natural Gas) ihtiyacını karşılayabileceğini aktaran Ağayi, "En büyük üretici ülke olarak Hindistan'ı CNG'ye kavuşturmaya çalışıyoruz. Çünkü Çin ile rekabet edebilmesi için Hindistan'ın CNG'ye ihtiyacı var." şeklinde konuştu.
Hindistan ile geliştirdikleri bu projeye Çin'in de yatırım yapmasından yana olduklarına işaret eden Ağayi, ekonominin siyaset ve tahakküm ile ilerleyemeyeceğini savundu.
"Afganistan'ın ihtiyaçlarının yüzde 95'i ithalat ile gideriliyor"
"Afganistan'ın ihtiyaçlarının yüzde 95'i ithalat ile gideriliyor." bilgisini paylaşan Ağayi, "Bu muafiyet ile ithal edilen mallar Çabahar üzerinden daha hızlı ve az maliyetle rahatlıkla Afganistan'a ulaşabilecek. Aynı zamanda Afganistan'ın tarım ürünleri de bu liman üzerinden çok hızlı bir şekilde ihraç edilebilecek." ifadelerini kullandı.
ABD'nin Afganistan konusunda samimi olmadığını ileri süren Ağayi, "ABD, Afganistan'a yardım etme konusunda samimi ise Çabahar'ın muaf tutulması yeterli değil. Eğer ABD bu konuda ciddi ise Bender Abbas'ı da muaf tutmalıydı, çünkü Afganistan bu limandan daha fazla mal getiriyor." değerlendirmesinde bulundu.
Ağayi, ayrıca Çabahar'dan Afganistan'a inşa edilecek enerji boru hattıyla gerekli enerjiyi bu ülkeye ulaştırılabileceğine dikkati çekerek İranlı yatırımcıların hâlihazırda bu konuda çalışma yaptığını aktardı.
100 bin kişi için istihdam alanı
Liman tamamen bittiğinde ve tüm bölümler faaliyete geçtiğinde yıllık 85 milyon ton yükleme boşaltma kapasitesine ulaşmayı hedeflediklerini belirten Ağayi, bu takdirde 100 bin kişi için istihdam alanı açabileceklerini belirtti.
Ağayi sözlerini şöyle tamamladı:
"Aynı zamanda Çabahar'ın komşu ülkeler için de transit bir nokta olmasını hedefliyoruz. Denizi kurutarak 203 hektarlık alan elde ettik. Konteyner terminali için 64 hektarlık alan tahsis edildi. Bu anlamda 22 metre derinliğindeki iskelelere her ebatta gemi rahatlıkla yanaşabilecek. Dünyanın en büyük gemileri de limana demirleyebilecek."(AA)
