8 soruda Sudan'daki askeri müdahale

AA muhabiri, orduyla iktidar ortağı sivil yönetim arasındaki gerginliğin uzun zamandır sürdüğü Sudan'da, ordunun olağanüstü hal ilanını, hükümeti feshetmesine giden süreci ve sonrasındaki yaşananları derledi.

• Foreign Policy: Sudan'da ordu harekete geçmeden önce ABD temsilcisinin gitmesini bekledi

Ordu, 25 Ekim sabahı Başbakan Abdullah Hamduk, çok sayıda bakan ve koalisyon hükümeti ortağı partilerin liderlerini gözaltına aldı.

Sıkı yönetim ilan eden ordu komutanı Orgeneral Abdulfettah el-Burhan, hükümeti feshetti, tüm grupları kapsayacak teknokrat hükümetin kurulacağını duyurdu.

1- Anlaşmazlıklar nasıl başladı?

2018'de hayat pahalılığı nedeniyle ülke genelindeki rejim karşıtı protestoların ardından ordunun müdahalesi sonucu 30 yıllık Ömer el-Beşir iktidarı sona erdi.

Rejimin devrilmesinde rol alan sivil koalisyon ile yönetimi devralan Askeri Geçiş Konseyi arasında yaşanan otorite krizi, Ağustos 2019'da uluslararası toplumun da katılımıyla geçici sivil yönetim düzenlemelerini içeren 21 ay asker, 18 ay sivillerin liderlik edeceği 39 aylık ortak yönetim ön gören Anayasal Bildiri anlaşmasının imzalanmasıyla çözüldü.

İktidar ortağı sivillerin yönetimi devralmasına birkaç ay kala 21 Eylül'deki darbe girişimi sonrası asker ve siviller arasındaki anlaşmazlık had safhaya ulaştı.

Bazı siyasi gruplar ve silahlı hareketler, iktidar koalisyonundan ayrılarak "Misak-i Vatani" adında yeni bir koalisyon oluşturdu. Askerin zımnen desteklediği bu gruplar, Cumhurbaşkanlığı Sarayı önünde hükümetin feshi talebiyle oturma eylemi başlattı.

Ordu, Sudan'daki krizin ancak hükümetin feshi ve geçiş dönemi iktidarındaki ortaklık zemininin genişletilmesiyle çözülebileceğini ifade etti.

Tarafların birbirini suçlayan tehditkar açıklamaları sonrasında ortaklık fiilen sona erdi.

2- 25 Ekim'de neler yaşandı?

Ordu, 25 Ekim sabahı Başbakan Hamduk'u ve çok sayıda bakanı gözaltına aldı.

Ülkede telefon ve internet hatları kısıtlandı. Sudan'da askerler, devlet radyosu ve resmi televizyonu basarak çalışanları gözaltına aldı.

Başbakan Hamduk, sivil yönetim destekçilerine "barışçıl protesto" çağrısı yaptı. İktidar koalisyonundaki gruplar da sivil itaatsizlik ve protesto için halkı meydanlara davet etti.

Öğle saatlerinde devlet televizyonuna konuşan Egemenlik Konseyi Başkanı Burhan, Konseyin ve geçiş hükümetinin feshedildiğini ve teknokrat hükümeti kurulacağını duyurdu. Olağanüstü hal ilan edildiğini açıklayan Burhan, Temmuz 2023'teki seçimlere kadar yönetimde kalacaklarını vurguladı.

3- Ordu hangi kararları aldı?

Olağanüstü hal ilan edildi. Egemenlik Konseyi ve hükümet feshedildi. Eyalet valileri görevden alındı. Geçici sivil yönetim düzenlemelerini içeren Anayasal Bildiri anlaşmasının bazı maddeleri askıya alındı.

Bakanlıktaki genel müdürler, bakanlık işlerini yürütecek. Teknokrat hükümeti kurulacak. Seçimler, Temmuz 2023'te yapılacak. Parlamento, devrimci gençlerden oluşturulacak. Eski Rejimin İzlerini Ortadan Kaldırma ve Yolsuzlukla Mücadele Komitesinin çalışmaları donduruldu.

4- Olağanüstü hal mi, darbe mi?

Feshedilen hükümet ve iktidardaki sivil koalisyonun üyeleri, yaşananları "askeri darbe" olarak nitelendirirken, ordu ise ülkede iç savaş tehdidi bulunduğunu, kaos ve kriz ortamını sonlandırmak için olağanüstü hal ilan ettiklerini ve yaptıklarının darbe değil "devrimin gidişatını düzeltmek" olduğunu savundu.

5- Uluslararası toplum nasıl tepki verdi?

Birleşmiş Milletler (BM), darbeyi kınayıp gözaltındaki yetkililerin serbest bırakılmasını isterken, Arap Birliği ve İslam İşbirliği Teşkilatı, tüm taraflara "Anayasal Bildiri'ye ve geçiş dönemi anlaşmalarına bağlı kalmaları, itidal ve diyalog" çağrısı yaptı.

Avrupa Birliği (AB), Başbakan Hamduk ile bazı sivil yöneticilerin ordu tarafından gözaltına alınmasını kınadı.

ABD, tepki olarak 700 milyon dolarlık yardımı, Afrika Birliği de Sudan'ın tüm faaliyetlere katılımını askıya aldı.

Türkiye ise Sudan'da darbe teşebbüsünde bulunulduğu yönündeki haberlerin derin endişeyle karşılandığını bildirdi.

6- Asker ve sivillerin beklentileri neler?

Asker, devrik lider Ömer el-Beşir’in partisi Ulusal Kongre hariç ülkedeki tüm siyasi güçlerin ve silahlı hareketlerin yer aldığı kapsamlı teknokrat hükümetin kurulmasını istiyor.

Mevcut sivil iktidar, koalisyonun ülkedeki belli bir azınlığı temsil ettiğini belirtiyor.

İktidar koalisyonu ise geçiş dönemindeki yönetimin yalnızca Beşir rejiminin devrilmesinde rol alan siyasi parti ve grupların hakkı olduğunu belirterek askerin hiçbir şekilde yönetimde yer almaması gerektiğini savunuyor.

7- Asker ve sivilleri destekleyen gruplar hangileri?

Sivil iktidar koalisyonu Özgürlük ve Değişim Bildirgesi Güçleri (ÖDBG) İttifakı çatısı altındaki, farklı görüş ve ideolojiye sahip onlarca siyasi grup, sivil toplum kuruluşu ve silahlı hareketin ortak hedefi, Beşir rejimini devirmek ve sivil bir yönetim kurmaktı. Bu koalisyonda, sendikalar ve meslek örgütlerinden oluşan ve protesto gösterilerine öncülük eden Sudan Meslek Odaları Birliği öne çıkıyor.

Beşir’in devrilmesinin ardından koalisyonun bileşenleri arasındaki ideolojik farklılıklar nedeniyle ittifaktan kopuşlar yaşandı.

Bu ay ÖDBG ittifakından ayrılan 16 grup, "Misak-ı Vatani" adında yeni bir oluşum kurarak ÖDBG'yi asıl temsil edenin kendileri olduklarını iddia etti.

Cumhurbaşkanlığı Sarayı önünde hükümetin feshi talebiyle eylemler düzenleyen Misak-ı Vatani grubunun da orduya müzahir olduğu biliniyor.

8- Olayların bilançosu ve son durum ne?

Sudan'da binlerce kişi askeri müdahaleye karşı sokaklara indi. Ordu karargahı yakınında ve çeşitli noktalarda toplanan göstericilere askerin gerçek mermiyle müdahalesinde 7 kişi öldü, 140’tan fazla kişi yaralandı.

Dördüncü gününde askeri müdahale karşıtı gösteriler ve eylemler sürüyor.

Asker karşıtları, 30 Ekim’de ülke genelinde gösteri çağrısı yaptı.

AA