2000’li yılların başlarında bir anda her yerde bir milyoncular türedi. Gebze’nin ilk bir milyoncusu da şehit Numan Dede caddesindeki Tahtakale idi. Adaşım Ahmet bey uzun süre tek başına bir hayli sattı Çin mallarını bir milyona. Kalitesi ve dayanıksız olmasına karışın ucuz diye herkes alıyordu. Bendeniz de zaman zaman alışveriş yaptığım için ahbap olmuştuk Ahmet beyle. Sonra ne olduysa kapatıp gitti.
Onun yanında çalışan bir amca vardı sonra o açtı biraz daha trafo meydanına yakın bir yerde. Daha sonra oğulları Mustafa ve Eyüp devraldı burayı babalarından. Bugün büyük bir alışveriş merkezine dönüştü orası. Her ne kadar adı ucuzluk pazarı olsa da fiyatlar artık bir lira değildi. Ak partinin liradan 6 sıfır atmasıyla “ne alırsan 1 liraya döndü. Kabul etmek gerekir ki bazıları Türkiye de üretilse de çoğunlukla yine Çin malları hakimdi bu piyasaya.
Ankara’da da mahalle aralarında buna benzer yerler var ama adları ucuzluk pazarı değil AVM olmuş. Mahalle aralarında olduğu için öyle çok çeşit de yok üstelik. Lakin Ulustaki Anafartalar çarşısının (bizim zamanımızda halk arasında yürüyen merdivenler diye bilinirdi) en üst katında en az on dükkân gümrük malları adı altında Çin mallarını satıyorlar. Salgın döneminde olmamıza rağmen yine de yoğun ilgi görüyor burası.
Daha sonraları bazıları hassasiyet gösterip Çin malı diye alay etse de adamlar iğneden ipliğe ne varsa ya kopyasını ya muadilini aynen üretmişler. Makine imalatından tutun elektronikten bilişim teknolojilerine kadar aklınıza ne geliyorsa var. Belki Çin mallarının ucuz olmasını ucuz iş gücüne dayandırılsa da Avrupa ve Amerika gibi ülkelerde büyük şirketleri aracılığıyla çok büyük bir Pazarlar oluşturduğu da bir gerçek.
Peki Çin bunu tek başına nasıl başardı? 90’lı yılların hemen başında dağılan Sovyetler birliği Rusya olarak uzun bir toparlanma sürecine girdi. Bu süreçte ABD dünyanın tek hakimi pozisyonundaydı. Her ne kadar Avrupa birliği de iki süper güce karşı kurulmuş olsa da eski sömürgeci devletlerin her konuda mutabık oldukları söylenemez. İngiltere para birimini bile değiştirmeyerek bunu ortaya koyuyordu zaten. ABD’nin bölgede tek başına kalmasının dezavantajları da yok değildi. Rivayet odur ki ABD’deki bir kısım Yahudi sermaye bu dönem de sermayesini Çin’e kaydırıyordu. İngiltere de buna destek veriyordu.
Konu çok uzun ama yeri gelmişken Türkiye’nin buradaki pozisyonunda bahsetmeden geçmek olmaz. Bütün dünyada bu hızlı gelişmeler yaşanırken Türkiye’nin nötr bir politika izlemesi, 40 yılı aşkın süredir Avrupa birliğinin oyalaması, ABD işbirlikçisi fetönün çökertilmesi her şeyden önemlisi uluslararası ilişkilerde diplomasiyi ve diplomatik dilin kullanılması Türkiye’yi bölgenin en önemli aktörü haline getirdi. Bir sürü siyasi çelişkileri barındırsa da yeni dünya düzeninin dizaynında bölge ülkelerini birbirine yakınlaştırmasını zaruri hale getirdi. Özellikle enerji alanında ve enerji nakil hatları alanındaki iş birliği Türkiye’yi Çin’e yakınlaştırdı. Sadece Çin’e değil tabi ki bölge ülkelerinin hepsiyle yakın ilişkiler içerisinde diyaloglar devam ediyor. Ancak ne var ki Çin’i popüler hale getiren yazının girişinde de bahsettiğimiz gibi 1 liralık ürünlerle dünya pazarlarına girerek daha büyük şirketlerle adından sıkça bahsettirmesinin payı büyük. Covid-19 virüsünden sonra şimdide Çin aşısının dünya gündeminde olması boşuna değil. Gelişmeleri yakından takip ediyoruz, bakalım Çin yeni süper güç olabilecek mi? Zamanla hep birlikte yaşayıp göreceğiz.
Bugün makale tarzı uzun bir yazı oldu hakkınızı helal edin.
Haydi kalın sağlıcakla, selam ve dua ile…
