Merkez enflasyonun yükseliş sebeplerini açıkladı

Merkez Bankası enflasyonun Ocak ayı aylık fiyat gelişmesi raporunda; temel mal grubu enflasyonunda birikimli döviz kuru etkileri öne çıkarken, toplam talep koşulları da enflasyondaki yukarı yönlü seyri desteklediğini kaydetti. Ayrıca Merkez, tüketici fiyatları üzerinde üretici fiyatları kaynaklı maliyet yönlü baskılar bir önceki aya kıyasla bir miktar zayıflamakla birlikte güçlü seyrini koruduğunu bildirdi.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), Ocak ayı fiyat gelişmelerini açıkladı. Buna göre; Ocak ayında tüketici fiyatları yüzde 1,02 oranında arttı ve yıllık enflasyon 1,57 puan azalarak yüzde 10,35 oldu. Bu dönemde B endeksinin yıllık değişimi yüzde 12,31 ile görece yatay seyrederken, C endeksinin yıllık değişimi 0,12 puan azalarak yüzde 12,18'e geriledi. Alt grupların yıllık tüketici enflasyonuna katkıları incelendiğinde, bir önceki aya göre tüm alt grupların katkısında düşüş görüldü. Bu dönemde gıda, alkol-tütün-altın ve enerji gruplarının katkısı sırasıyla 1,01, 0,22 ve 0,15 puan azalırken, hizmet ve temel mal gruplarının katkısındaki azalış 0,1'er puan oldu.

Mevsimsellikten arındırılmış verilerle çekirdek enflasyon göstergelerinin üç aylık ortalamalarına göre enflasyonun ana eğilimi bir miktar geriledi. Bu dönemde ana eğilim hizmet grubunda düşük bir oranda arttı, temel mal grubunda ise geriledi. Bu gelişmelerle, çekirdek enflasyon göstergelerinin ana eğilimindeki yüksek seviyeler korundu.

Ocak ayında hizmet grubu fiyatları yüzde 1,26 oranında yükseldi, grup yıllık enflasyonu 0,24 puan azalarak yüzde 9,23'e geriledi. Bu gelişmede ulaştırma ve haberleşme alt kalemleri etkili olurken, yıllık enflasyon kira ve lokanta-otel gruplarında görece yatay seyretti, diğer hizmetlerde ise bir miktar yükseldi. Ulaştırma grubu enflasyonundaki yavaşlamada karayolu ve havayolu yolcu taşımacılığındaki gelişmeler öne çıktı. Haberleşme hizmetleri Ocak ayında internet ve telefon görüşme ücretindeki azalışlara bağlı olarak yüzde 1 civarında geriledi, böylelikle bu grupta yıllık enflasyon sıfıra yaklaşarak diğer alt gruplardan önemli ölçüde ayrıştı. Diğer hizmetler grubu enflasyonundaki artışta ise birikimli döviz kuru etkilerini yansıtan bakım-onarım hizmetleri ile fiyatları yeniden değerleme oranına göre belirlenen kalemler öne çıktı.

Temel mal grubu yıllık enflasyonu Ocak ayında 0,13 puanlık artışla yüzde 15,58'e ulaştı. Bu gelişmede yıllık enflasyonu yüzde 12,68 ile tarihsel olarak en yüksek seviyeye ulaşan giyim grubu etkili oldu. Bu gelişmede, birikimli maliyet etkilerinin yanında toplam talep koşullarının da etkili olduğu değerlendirildi. Dayanıklı mal grubunda aylık bazda yüksek fiyat artışları devam etti, özellikle mobilya grubundaki artış (yüzde 5,01) dikkat çekti. Ayrıca, otomobil ve ithal bileşeni yüksek diğer ürünlerde döviz kurunun gecikmeli etkilerine bağlı olarak yüksek oranlı fiyat artışları sürdü. Özetle, temel mal grubu enflasyonunda birikimli döviz kuru etkileri öne çıkarken, toplam talep koşulları da enflasyondaki yukarı yönlü seyri destekledi.

Enerji fiyatları Ocak ayında yüzde 2,37 oranında arttı. Bu gelişmede yüzde 8,79 oranında artan elektrik fiyatları öne çıktı. Bu dönemde petrol fiyatlarındaki gelişmelere bağlı olarak akaryakıt fiyatları da (yüzde 1,01) yükseldi. Aylık bazdaki yüksek fiyat artışına rağmen enerji grubu yıllık enflasyonu baz etkisiyle 1,24 puan gerileyerek yüzde 9,17 oldu.

Gıda ve alkolsüz içecekler yıllık enflasyonu Ocak ayında 5,03 puan azalarak yüzde 8,76 oldu. Bu gelişmede işlenmemiş gıda fiyatları belirleyici olurken, işlenmiş gıda enflasyonu yükseliş kaydetti. Bu dönemde başta sebze olmak üzere taze meyve ve sebze fiyatları mevsimsel eğilimine kıyasla olumlu bir seyir izledi. Diğer taraftan, pirinç fiyatlarındaki artış eğilimi devam etti, çiğ süt alım fiyatlarındaki gelişmelere bağlı olarak süt fiyatlarında yükseliş gözlendi. İşlenmiş gıda fiyatları Ocak ayında yüzde 1,76 ile yüksek bir oranda arttı, bu grupta yıllık enflasyon yüzde 12,93'e ulaştı. Ekmek Tebliği'ndeki gramaj değişikliğine bağlı olarak ekmek fiyatları bu dönemde yüzde 3,73 ile belirgin bir oranda arttı. Alkolsüz içecek fiyatları üzerinde ise bazı içeceklerden yüzde 10 oranında Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) alınmaya başlanması kararının etkileri hissedildi. Peynir ve diğer süt ürünleri fiyatları üzerinde ise çiğ süt alım fiyatlarındaki artışın yansımaları izlendi. Bu gelişmelerle, taze meyve-sebze dışı gıda yıllık enflasyonu Ocak ayında yüzde 11,41'e yükseldi.

Ocak ayında alkollü içecek ve tütün ürünleri fiyatları düşük bir oranda arttı. Alt gruplar bazında alkollü içecek fiyatları maktu ÖTV artışına istinaden yüzde 5,74 oranında yükselirken, tütün ürünleri fiyatları otomatik mekanizma çerçevesinde maktu ÖTV'de öngörülen artışın Bakanlar Kurulu kararıyla yapılmamasının etkisiyle yatay seyretti. Bu gelişmelere bağlı olarak, alkol-tütün grubunun yıllık enflasyonu baz etkisiyle geriledi.

Yİ-ÜFE

Yurt içi üretici fiyatları Ocak ayında yüzde 0,99 oranında arttı, yıllık enflasyon baz etkisiyle 3,33 puan gerileyerek yüzde 12,14 oldu. Üretici fiyat artışında döviz kurundaki ılımlı seyre karşılık başta petrol ve metaller olmak üzere emtia fiyatlarındaki artışların olumsuz etkisi izlendi. Yıllık enflasyon imalat sanayi ile ana metal ve petrol hariç imalat sanayiinde baz etkileriyle geriledi ve sırasıyla yüzde 14,13 ve 12,30 oldu. Bu dönemde, petrol ve ana metal hariç imalat sanayi fiyatlarının mevsimsellikten arındırılmış ana eğilimi ise bir miktar geriledi.

Ana sanayi gruplarına göre Ocak ayında fiyatlar elektrik, gaz ve su fiyatlarındaki düşüşlere bağlı olarak enerji grubunda gerilerken, dayanıksız tüketim mallarında görece ılımlı bir artış gösterdi, diğer alt gruplarda ise güçlü bir seyir izledi. Ara malı fiyatlarındaki artışta çimento, boya ve plastik gibi inşaat bağlantısı güçlü ürünler; sermaye malı fiyatlarındaki yükselişte motorlu kara taşıtları ile parça ve aksesuarları öne çıktı. Bu dönemde, dayanıklı tüketim malları fiyatları mobilyadaki belirgin artışa istinaden yükselirken, dayanıksız tüketim malı fiyatları işlenmiş meyve-sebze, unlu mamul, tekstil ve süt ürünlerine bağlı olarak arttı. Sonuç olarak, tüketici fiyatları üzerinde üretici fiyatları kaynaklı maliyet yönlü baskılar bir önceki aya kıyasla bir miktar zayıflamakla birlikte güçlü seyrini korudu.