Merkez enflasyonun yükseliş sebeplerini açıkladı

Merkez Bankası, temel mal grubu enflasyonunun yukarı yönlü seyrinde döviz kuru gelişmeleri ana belirleyici olduğunu, toplam talep koşulları da bu görünümü desteklediğini açıkladı.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), Kasım ayı fiyat gelişmelerini açıkladı. Kasım ayında tüketici fiyatları yüzde 1,49 oranında arttı ve yıllık enflasyon 1,08 puan yükselerek yüzde 12,98 oldu. Bu dönemde B ve C endekslerinin yıllık değişim oranları sırasıyla 0,38 ve 0,26 puan artarak yüzde 12,17 ve 12,08'e ulaştı. Alt grupların yıllık tüketici enflasyonuna katkıları incelendiğinde, bir önceki aya göre gıda, temel mal ve enerji gruplarının katkılarının sırasıyla 0,63, 0,25 ve 0,22 puan arttığı; hizmet grubunun katkısının ise 0,07 puan azaldığı görüldü.

Mevsimsellikten arındırılmış verilerle çekirdek enflasyon göstergelerinin üç aylık ortalamalarına göre Kasım ayında enflasyonun ana eğilimi yüksek seviyesini korudu. Bu dönemde ana eğilim temel mal grubunda sınırlı bir oranda gerilerken, hizmet grubunda görece yatay seyretti. Yakın dönem fiyat hareketlerinde etkili olan geçici unsurlar (giyim grubunda ağırlıklandırma yönteminin değişmesi ve dayanıklı mal gruplarındaki vergi indiriminin sona ermesi) arındırıldığında enflasyonun ana eğiliminin bir önceki aya kıyasla yükseldiği görüldü.

Kasım ayında hizmet grubu fiyatları sınırlı bir oranda (yüzde 0,11) arttı. Yıl başından bu yana yükselen grup yıllık enflasyonu 0,21 puan azalarak yüzde 9,42'ye geriledi. Bu dönemde, yıllık enflasyon kira grubunda artarken lokanta-otel grubunda yatay seyretmiş, diğer alt gruplarda ise bir miktar azaldı. Ulaştırma grubunda fiyatlar havayolu ile şehirlerarası kara taşımacılığı hizmetlerine bağlı olarak düşüş kaydetti. Diğer hizmetler grubu enflasyonundaki azalışta ise paket tur fiyatlarındaki düşüş (yüzde 3,52) etkili oldu. Kiranın aylık artışı ise bir miktar hızlandı.

Temel mal grubu yıllık enflasyonu Kasım ayında 0,74 puan artarak yüzde 15,05 ile endeks tarihindeki en yüksek seviyesine ulaştı. Bu dönemde yıllık enflasyon giyim grubunda yataya yakın seyrederken, diğer alt gruplarda temelde döviz kuru kaynaklı olarak yükseldi. Dayanıklı mal grubunda özellikle otomobil, beyaz eşya ve diğer elektrikli aletlerde gözlenen yüksek fiyat artışları dikkat çekti. Giyim ve dayanıklı tüketim dışı temel mallarda ise fiyat artışları hızlandı. Bu dönemde temel mal grubu enflasyonunun yukarı yönlü seyrinde döviz kuru gelişmeleri ana belirleyici olurken, toplam talep koşulları da bu görünümü destekledi.

Enerji fiyatları Kasım ayında yüzde 2,53 ile yüksek bir oranda arttı. Bu gelişmede, döviz kuru ile petrol ve diğer girdi fiyatlarına bağlı olarak sırasıyla yüzde 4,46 ve 2,66 oranlarında artan akaryakıt ve tüpgaz fiyatlarının yanı sıra yüzde 4,97 oranında artan katı yakıt fiyatları belirleyici oldu. Böylelikle, enerji grubu yıllık enflasyonu 1,62 puanlık artışla yüzde 12,23'e yükseldi.

Gıda ve alkolsüz içecekler yıllık enflasyonu Kasım ayında 3,04 puan artarak yüzde 15,78 oldu. Bu dönemde, mevsimsellikten arındırılmış işlenmemiş gıda fiyatları sebze grubu öncülüğünde kayda değer bir oranda yükseldi. Diğer taraftan, kırmızı et fiyatları gerilemeye devam etmiştir. Böylelikle, işlenmemiş gıda yıllık enflasyonu yüzde 19,48'e ulaştı.

İşlenmiş gıda grubunda ise aylık bazda yüksek bir fiyat artışı (yüzde 1,17) gerçekleşti. Çiğ süt fiyatlarındaki artış eğilimine bağlı olarak bu grupta peynir, diğer süt ürünleri ve tereyağındaki güçlü fiyat artışları devam etti. Bu çerçevede, taze meyve-sebze dışı gıda yıllık enflasyonu Kasım ayında yüzde 13,36'ya yükseldi.

Yİ-ÜFE

Yurt içi üretici fiyatları Kasım ayında döviz kuru ve petrol başta olmak üzere emtia fiyatlarındaki gelişmelerle yüzde 2,02 oranında arttı; yıllık enflasyon sınırlı bir yükselişle yüzde 17,30 oldu. Yıllık enflasyon imalat sanayiinde yatay seyrederken, petrol ve ana metal hariç imalat sanayiinde yüzde 14,98'e yükseldi. Petrol ve ana metal hariç imalat sanayi fiyatlarının mevsimsellikten arındırılmış ana eğilimi ise önemli ölçüde hızlandı.

Ana sanayi gruplarına göre Kasım ayında fiyatlar dayanıksız tüketim mallarında görece ılımlı artarken, diğer alt gruplarda güçlü fiyat artışları gözlendi. Ara malı fiyatlarındaki belirgin artışta demir-çelik, plastik, diğer ana metal ve kimyasal ürünler; sermaye malı fiyatlarında ise metal yapı ürünleri, motorlu kara taşıtları ve makine imalatı öne çıktı. Bu dönemde, dayanıklı tüketim malları fiyatları mobilya ve ev aletleri kaynaklı artış kaydetti. Dayanıksız tüketim malı fiyatları ise tekstil, meyve ve sebze ile süt ürünlerine bağlı olarak yükseldi. Sonuç olarak, Türk lirasındaki değer kaybı ve emtia fiyatlarındaki gelişmelere bağlı olarak tüketici fiyatları üzerinde üretici fiyatları kaynaklı maliyet baskıları güçlendi.