• BIST 100

    10616,09%0,19
  • DOLAR

    40,42% 0,08
  • EURO

    47,50% 0,53
  • GRAM ALTIN

    4456,47% 1,03
  • Ç. ALTIN

    7068,94% 0,97

İran ve Suudi Arabistan'ın bölgesel güç mücadelesi

Bölgesel hakimiyet için yıllardır mücadele eden İran ve Suudi Arabistan, başta Bahreyn, Yemen ve Suriye olmak üzere bazı ülkelerde destekledikleri gruplar üzerinden birbirlerine karşı vekalet savaşları yürütüyor.

DÜNYA 22.09.2019 11:21:00 0
İran ve Suudi Arabistan

Bölgesel hakimiyet için yıllardır birbirlerine karşı destekledikleri gruplar üzerinden vekalet savaşları yürüten İran ve Suudi Arabistan arasındaki mücadele, başta Bahreyn, Yemen ve Suriye olmak üzere bölgedeki krizler nedeniyle son yıllarda giderek yoğunlaştı.

Tahran ve Riyad yönetimi, Irak ve Lübnan'da da birbirlerine üstünlük sağlamak için kıyasıya mücadele verirken, iki ülkenin vekilleri üzerinden sürdürdüğü çatışmalar bölgedeki krizleri derinleştiriyor.

Şah iktidarının ortadan kalktığı 1979'de gerçekleşen devrim öncesinde iki ülkede de Batılıların desteklediği monarşiler hüküm sürüyordu. Bu dönemde Tahran ve Riyad arasında oldukça iyi ilişkiler kuruldu. 1979'daki devrimde ülkeden kaçan Şah Muhammed Rıza Pehlevi ülke dışına son ziyaretlerden birini 1978'de Suudi Arabistan'a yaptı.

İran devriminden sonra ilişkiler bozuldu
İran'da 1979'da gerçekleşen devrim sonrasında lider Ayetullah Ruhullah Humeyni'nin sürgünden ülkeye dönerek iktidarı ele almasının ardından İran'ın Suudi Arabistan'la ilişkileri düzelmeyecek şekilde bozuldu.

Kendisini "Sünni dünyanın lideri" olarak gören Suudi Arabistan, o dönemde İran'da gerçekleşen Şii İslam Devrimi'nin bölgeye yayılmasından endişe duydu. Bunda Humeyni'nin İslam dışı olarak nitelediği bölgedeki monarşilere ve başta ABD olmak üzere Batı destekli hükümetlere karşı açıkça tavır alması da etkili oldu.

İran'ın devrim ihracı çabaları CIA raporunda
ABD Merkezi İstihbarat Teşkilatı (CIA) tarafından devrimden hemen sonra 1980'de yayımlanan bir raporda, İran'da iktidarı ele alan teokratik yöneticilerin devrimi komşu ülkelere ihraç etmeye çalıştığı iddia edildi. Bu durum bölgede en çok Suudi Arabistan'ı endişelendirdi.

Devrim lideri Humeyni ve Cumhurbaşkanı Beni Sadr'ın bölgede İran'ın devrim ihracı konusunda kararlı oldukları belirtilen raporda, şu ifadelere yer verilmişti:

"İran'ın devrim ihracı çabaları ABD'nin kritik çıkarlarını tehdit ediyor. ABD'nin bölgedeki müttefikleri, İran'ın bölgede daha aktif rol oynamasından rahatsızlık duyacaktır. Bölgede İran'ın destekleyeceği ayaklanmalar, Basra Körfezi'ndeki ülkelerdeki bir çok petrol bölgesinde Şiilerin bulunduğu göz önüne alındığında sabotajlara ve petrol sektöründe grevlere sebep olabilir."

İran devriminden etkilenen Şiiler Katif'te sokağa döküldü
Suudi Arabistan'da 1980 yılının kasım ayında Şiilerin yoğun nüfusa sahip olduğu Katif kentinde İran'daki devrimden etkilenen Şiiler, reform talepleriyle sokağa döküldü.

Protestocuların bazılarının Humeyni'nin posterlerini taşıması Suudi Arabistan yönetimini endişelendirdi. Güvenlik güçlerinin sert müdahaleleri sonucunda da 20 gösterici hayatını kaybederken yüzlerce gösterici de gözaltına alındı.

Topraklarında Şiilerin öncülüğünü yapacağı bir devrimden endişe eden Körfez'deki monarşiler 25 Mayıs 1981'de İran'a karşı Batı iş birliğinde hareket eden Körfez İşbirliği Konseyi'nin (KİK) temellerini attı.

Irak'ın devrik lideri Saddam Hüseyin'in 1980'de kendi rejimine tehdit olarak gördüğü İran yönetimine karşı savaş ilan etmesinin ardından Suudi Arabistan, 1982'de İran'a karşı Saddam Hüseyin'e askeri ve finansal destek sağlamaya başladı. Bunun ardından İran ile Suudi Arabistan ilişkileri daha da gerildi.

1987 Kanlı Hac olayı
Hac ibadeti için 31 Temmuz 1987'de Kabe'yi ziyaret eden İranlı hacılar, ABD ve İsrail karşıtı sloganlar atınca Suud güvenlik güçleri hacılara müdahale etti. "Kanlı Hac" olarak adlandırılan olaylar sonucunda en az 400 kişi hayatını kaybetti. Suudi Arabistan'ın "ayaklanma" şeklinde nitelendirdiği olay, İran tarafından "hacılara yönelik katliam" kabul edildi. Mekke'de yaşanan olayların ardından Humeyni, Suud halkına Suud hanedanına karşı ayaklanma çağrısında bulunurken Riyad yönetimi İran ile diplomatik ilişkilerini keserek, sonraki yıllarda İranlıların hac ziyaretine izin vermedi.

Rafsancani döneminde Riyad ile ilişkilere önem verildi
İki ülke arasında kopan ilişkiler 1989'da reformist Ali Ekber Haşimi Rafsancani'nin İran'da cumhurbaşkanı seçilmesinin ardından 1991'de yeniden kuruldu. İran'ın Suudi Arabistan ve Körfez ülkeleriyle ilişkilerini önceleyen Rafsancani dönemi boyunca, iki ülke ilişkilerinde önemli bir sorun yaşamadı.

Rafsancani, 2005'de Mahmud Ahmedinejad'ın göreve gelmesinin ardından ilişkilerin bozulmasıyla ilgili 2015'te yaptığı bir açıklamada, şu ifadeleri kullanmıştı:

"Ben Suudi Arabistan'la ilişki kurmak için program hazırlamıştım. Bazı anlaşmalar da yapmıştık. Fakat geçen hükümet döneminde bu anlaşmaları bozdular. Kral Abdullah ve yakınlarıyla görüşmemizi engellediler. Aracılığımla bazı anlaşmalar gerçekleştirdik ancak sabote ettiler."

Veliaht Prensle ilişkiler daha da gerildi
Daha sonra iki ülke ilişkileri, 2011'de Arap Baharı adı verilen Orta Doğu'daki halk ayaklanmalarına kadar inişli çıkışlı bir seyir izledi. Kral Abdullah'ın 2015'te hayatını kaybetmesinin ardından Kral Selman'ın başa geçmesiyle Suudi Arabistan'da Veliaht Prens Muhammed bin Selman, sahneye çıktı. Babasının krallığı döneminde Muhammed bin Selman'ın savunma bakanı olarak ilk icraatı Yemen'de İran yanlısı Husilere karşı askeri operasyon başlatmak oldu. Geride 4 yılı bırakan savaşta, Yemen, İran ve Suudi Arabistan arasında yeni bir çatışma sahasına dönüştü.

Şii din adamı Nemr'in idamı ilişkileri kopardı
Suudi Arabistan'ın, Ocak 2016'da Şii din adamı Ayetullah Nemr Bakır en-Nemr'i idam etmesi iki ülke arasındaki tansiyonu daha da artırdı. İranlı yetkililerin tepkisinin ardından Suudi Arabistan'ın Tahran Büyükelçiliği ve Meşhed kentindeki konsolosluk binası ateşe verildi. Bunun üzerine Suudi Arabistan ile birlikte Bahreyn, Sudan ve Cibuti gibi ülkeler İran ile diplomatik ilişkilerini askıya aldı.

Doğrudan çatışma endişesi
İran ve Suudi Arabistan, Tunus'ta başlayan daha sonra Mısır, Libya, Bahreyn, Suriye ve Yemen'e uzanan halk ayaklanmalarında hep birbirinin karşısında yer aldı.

İran, Suudi Arabistan'ın iyi ilişkilere sahip olduğu Tunus, Mısır, Yemen ve Bahreyn'deki hareketleri açıkça desteklerken, Suriye'de ise Beşşar Esed rejimini ayakta tutabilmek için Rusya ile birlikte askeri ve finansal açıdan seferber oldu. Suudi Arabistan ise Tunus, Mısır, Yemen ve Bahreyn'deki rejimleri desteklerken, Suriye'de İran'ın aksine muhalif grupları desteklemeyi seçti. İki ülkenin vekil güçler üzerinden çatışma meydanı olarak kullandığı Yemen ve Suriye'de krizlerin başlangıcından bu yana yüz binlerce insan hayatını kaybetti, milyonlarcası da ülkelerini terk etti.

Tahran ve Riyad ilişkileri geçen hafta Suudi Arabistan'ın milli petrol şirketi Saudi Aramco'nun tesislerine düzenlenen saldırıyla tarihte belki de hiç olmadığı kadar gerildi. Saldırı, İran'ın desteklediği Yemen'deki Husiler tarafından üstlenilse de ABD ve Suudi Arabistan yönetimi, saldırının İran'ın desteğiyle ya da doğrudan İran tarafından gerçekleştirildiğini öne sürüyor. İran yönetimi ise saldırıyla bağlantısını reddediyor.

İki ülke şu ana kadar doğrudan bir çatışmaya girmekten kaçınsa da ABD'nin nükleer anlaşmadan tek taraflı çekilmesinin ardından İran'a tarihin en ağır yaptırımlarını geri getirmesinin bir sonucu olan bölgedeki gerginliğin son aylarda özellikle Basra Körfezi'nde ve Yemen'deki gelişmelerle birlikte Tahran ve Riyad arasında doğrudan çatışmaya dönüşmesinden endişe ediliyor.
AA

Kaymakam Özyiğit Kurum Müdürlerini Topladı

‘Katmanlar’ Resim Sergisi

Aras Global’den uluslararası gönderilere özel kampanya

Şampiyon Takım, Şampiyon Oyuncularını Bırakmadı

İstanbul Anadolu Yakası Aileleri LÖSEV Aile Komite Toplantısı’nda Bir Araya Geldi

SEDAŞ’tan kaçak elektrik kullanımına karşı yoğun denetim

SEDER YK Üyesi Dr. Merve Yılmaz’dan acil çağrı: ‘Eğitimde kalıcı çözüm bulmak şart’

NARDA AFRİKA Sessizliğini “Kim Kıracak Kalbimi?” ile Bozuyor

VitrA’dan dijital baskıda yeni bir dönem

Neden Et Yemeliyiz?

Eskihisar Kalesi Kültür Sanat Akşamları Başlıyor

Merve ve Ümit’ten mutlusu yok

Dünya Otomotiv Devinin Global Hesabında Türk Koleksiyoner İmzası

Üsküp 1911 FK'nın sponsoru bir kez daha Özel oldu

Gençler Bu Kampta Geleceğe Hazırlanıyor

Aliağalı Yüzücüler Ankara’da Göz Doldurdu

KOSKEM bir haftada 284 canı kurtardı

Gölcük’te geleneksel Türk evi restore ediliyor

Kocaeli Ticaret Odası’nda önemli görüşmeler

Bugün hangi eczaneler nöbette?

Kocaeli'de hava durumu nasıl olacak?

Dolar bugün ne kadar?

Altın fiyatları ne kadar oldu?

Kara Yollarında Durum

Büyükşehir’in laboratuvarına MARKA desteği

Sokak savaş alanına döndü

Gebze'de demir çelik fabrikasında yangın

Kocaelispor’da bir veda daha

Kuzenini ziyarete geldiği Kocaeli’den memleketine cenazesi gönderildi

Kocaelispor’da Pedrinho ile yollar ayrıldı

Yükleniyor

2025 yılında 500 milyon dolar yatırım yapacak Akkök Holding, yüksek teknoloji ve yerlileşmeyle büyüyecek

Coolaer, Eurasia Rail 2025’te ileri soğutma teknolojileriyle öne çıktı

Canovate Group, Eurasia Rail 2025’de gövde gösterisi yaptı

Limak, Global Engineer Girls projesi ile artık İspanya’da

VUSLAT DERNEĞİ KURBAN ÇALIŞMALARINA BAŞLADIĞINI DUYURDU

İsrail, Gazze'deki katliama devam edeceklerinin mesajını net bir şekilde verdi

Tarihin en uzun eve dönüş kuyruğu

Gazze'de can kaybı 47 bini geçti

Biden durdu, Trump izin verdi! Gelir gelmez İsrail'e sevkiyat yaptı

ABD Başkanı Trump: 1 milyon Filistinli bu iki ülkeye taşınmalı! Gazze'yi tamamen temizleyip 'Bitti' demeliyiz"

Başkan Büyükgöz'den Kıbrıs Gazisine Vefa Ziyareti

Komşudaki yangına çok sayıda araç ve ekiple müdahale

Kazmayı vurdukça tarih çıkıyor

AGD Gölcük Temsilciliğinden İç Isıtan Haber

Çayırovalılar, vatan nöbetine devam ediyor

Gebze’de 15 Temmuz Coşkusu

Dilovası’nda 15 Temmuz Ruhu Unutulmadı

Milli İrade Meydanı bir sınavı daha başarıyla geçti

15 Temmuz’da şehitler unutulmadı: Aktaş ve Büyükakın, dua okudu, karanfil bıraktı

Çocuklar, Yeni Cuma'da 15 Temmuz ruhunu yaşadı

TBMM GENEL KURULU

TEOMAN MUTLU: “TERÖRSÜZ BİR TÜRKİYE HERKESİN ORTAK HEDEFİ OLMALI”

Başkan Göksel İlhan: “Cengiz Holding Maden’i Dışladı, Siyasi Torpil Sistemi Kuruldu!”

Al Bayraklar Körfez'de dalgalandı

NURTEN YONTAR: “BAKAN TEKİN İSTİFA ETMELİ, LGS İPTAL EDİLMELİ!”

GELECEK PARTİSİ ŞANLIURFA İL BAŞKANI HİDAYET BAYSAL: “ŞANLIURFA’DA ELEKTRİK KESİNTİLERİ HALKIMIZI ÇİLEDEN ÇIKARDI”

Yeniden Refah Partisi Afyonkarahisar İl Başkanı Fehmi Güray Çakır’dan 15 Temmuz Mesajı

Çiftçi, “Milletimiz kanı pahasına ülkemize sahip çıkmıştır”

ERDOĞAN, SİYASİ HAYATININ EN GÜÇLÜ DÖNEMİNDE, EN ZAYIF ANINDADIR

Yozgat Belediye Başkanı’nın AK Parti’ye katılması gündemde

Aras Global’den uluslararası gönderilere özel kampanya

Dolar bugün ne kadar?

Altın fiyatları ne kadar oldu?

Dolar bugün ne kadar?

Altın fiyatları ne kadar oldu?

Altın fiyatları ne kadar oldu?

Dolar bugün ne kadar?

Altın fiyatları ne kadar oldu?

Dolar bugün ne kadar?

Altın fiyatları ne kadar oldu?

Şampiyon Takım, Şampiyon Oyuncularını Bırakmadı

Aliağalı Yüzücüler Ankara’da Göz Doldurdu

Kocaelispor’da bir veda daha

Kocaelispor’da Pedrinho ile yollar ayrıldı

Aliağa’nın Minik Şampiyonları Manisa’dan Zaferle Döndü Gelen Kutusu Güncellemeler

TED Ankara Koleji Öğrencilerinden Madalya Rekoru

“4 Mevsim Uludağ”

Kocaelispor, Petkovic ile anlaştığını duyurdu

Körfez Spor Tesisi ihalesi yeniden yapıldı

Kocaelispor, Furkan Özyapı ile yolları ayırdı

LİG TABLOSU

Takım O G M B Av P
1.Galatasaray 36 30 1 5 60 95
2.Fenerbahçe 36 26 4 6 51 84
3.Samsunspor 36 19 10 7 14 64
4.Beşiktaş 36 17 8 11 23 62
5.İstanbul Başakşehir 36 16 14 6 4 54
6.Eyüpspor 36 15 13 8 5 53
7.Trabzonspor 36 13 11 12 13 51
8.Göztepe 36 13 12 11 9 50
9.Rizespor 36 15 17 4 -6 49
10.Kasımpaşa 36 11 11 14 -1 47
11.Konyaspor 36 13 16 7 -5 46
12.Alanyaspor 36 12 15 9 -7 45
13.Kayserispor 36 11 13 12 -12 45
14.Gazişehir Gaziantep 36 12 15 9 -5 45
15.Antalyaspor 36 12 16 8 -25 44
16.Bodrum FK 36 9 17 10 -17 37
17.Sivasspor 36 9 19 8 -16 35
18.Hatayspor 36 6 22 8 -27 26
19.Adana Demirspor 36 3 28 5 -58 2

YAZARLAR

Veri politikasındaki amaçlarla sınırlı ve mevzuata uygun şekilde çerez konumlandırmaktayız. Detaylar için veri politikamızı inceleyebilirsiniz.