Doların 7 Lira olacağını 7 yıl önce öngörmüştü!

New York Times gazetesi Türkiye’yi bir ekonomik kriz beklediğini epey önceden bilen Tim Lee ile konuştu. Lee, Türkiye ile başlayacak krizin bütün küresel piyasaları etkileyecek daha büyük bir çöküşün başlangıcı olduğunu öngören bir İngiliz ekonomist.

Türk lirası bu yıl içinde Amerikan Doları karşısında yüzde 70 değer kaybetti. Krizin Türkiye ile sınırlı kalmayacağının işaretleri de derhal belirdi. Türkiye’deki bankalara borç veren Avrupa bankalarının hisseleri Cuma günü sert düşüşler yaşadı. Çin, Brezilya ve Meksika’nın para birimleri de değer kaybetti. ABD’de de borsa endeksleri yüzde 1’den biraz daha fazla düşüp tekrar toparladı.

“Türkiye madendeki kanarya”

Tim Lee, “Türkiye madendeki kanarya” diyor “2008’dekinden beter bir çöküşe gidiyoruz.” Bu görüşe katılanların sayısı çok değil. Cuma günü yaşanan zaafiyete rağmen ABD borsaları yüksek seyrini koruyor. Çin ve Avrupa ile ticaret savaşlarına dair kaygılara bir kenara itilmiş durumda. Gelişmekte olan ülkelerdeki finans piyasaları bile son dönemde iyi gidiyor.

Ama 20 yıl İngiliz yatırım ortaklığı şirketi GT Management’ta çalıştıktan sonra 2003 yılından itibaren piyasa danışmanlığı yapmaya başlayan 58 yaşındaki İngiliz ekonomist Tim Lee, 2011 yılında Türkiye’nin finansal sorunlarının çok derin olduğuna dikkat çekip, 1000 milyar dolarlık yardım paketine ihtiyaç duyacağını öngörmüştü.

Türkiye’nin durumu ile 1997’deki Asya krizi öncesinde Tayland’ın durumunun benzerliklerini fark eden Tim Lee, yatırımcılar için hazırladığı bültenlerde sık sık Türkiye’ye yer vermeye ve olası risklere dikkat çekmeye başladı.

Dolar'ın 7 lira olacağını öngörmüştü

2013’teki bir bültende, örneğin, o sıralarda 1,9 Türk lirası’ndan işlem gören Dolar’ın 7,2’lere çıkabileceğini yazmıştı. Ama o sırada Türk ekonomisi büyüyordu ve Dolar’ın 7,2 Lira olması çok saçma bir fikir gibi duruyordu. Ama Bay Lee’nin öngörüsü dayanaksız değildi ve nitekim izleyen beş yılda, ekonomi kötüye gitti.

“Küresel nakit nehiri kuruyacak”

Merkez bankalarının ortalığa trilyonlarca taze dolar saçmasının yan etkilerinden biri, Türkiye gibi sıcak ekonomilerdeki hükümetlerin ve şirketlerin yatırımlarını finanse etmek için dolarla borçlanmasını kolaylaştırması. Uluslararası Finans Enstitüsü’ne göre, bugün şirketlerin yabancı para birimleriyle aldıkları borç miktarı hiç olmadığı kadar yüksek: 5,5 trilyon dolar.

Türkiye de öne çıkan gelişmekte olan ülkeler içinde dolarla borçlanmanın en yüksek olduğu ülke: Şirketlerin dolar borçları Türk ekonomisinin yüzde 70’ine tekabül ediyor. Türk lirası değer kaybettikçe borçları geri ödemeleri zorlaştığından, sorun alacaklıları da ilgilendirecek şekilde büyüyor.

Tim Lee ucuz dorlarla borçlanan başka ekonomileri de benzer bir tehlikenin beklediğine dikkat çekiyor: “Küresel nakit nehiri kuruyacak, dolar fırlayacak ve finansal kriz nöbetleri başka yerlerde de kendini gösterecek. Bana kalırsa yatırımcılar önce gelişmekte olan ülelerden, sonra Avrupa’dan ve nihayetinde Amerikan piyasalarından çekilecek. Bu sefer artık banka krizi değil, finans piyasalarının krizi patlak verecek.”

Madendeki kanarya deyimi nedir? :

Yakındaki bir tehlike veya başarısızlığın habercisi. Tabirin kökeni: İngiltere’de madenciler, 20. yüzyılın başlarından itibaren kafeste kanaryalarla çalışırmış. Eğer madende bir metan veya karbon dioksit sızıntısı varsa önce kanaryalar ölürmüş. ABD ve Kanada’da da benimsenen bu uygulama 1986’ya kadar sürdü.