Belarus’ta zor dönemde cumhurbaşkanlığı seçimi

Belarus Cumhurbaşkanı Aleksandr Lukaşenko, 26 yıllık iktidarı boyunca hiç karşılaşmadığı en zorlu cumhurbaşkanlığı seçimine giriyor.

Yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgının devam ettiği, Rusya ile ilişkilerin gerildiği, Batının desteklediği muhalefetin büyümeye başladığı bir dönemde Lukaşenko’nun görev süresinin bitmesi nedeniyle halk 9 Ağustos’ta sandık başına gidecek.

Bağımsızlığını ilan ettikten sonra Belarus’ta, o zaman 40 yaşında olan Aleksandr Lukaşenko, 1994’teki seçimde ikinci turda yüzde 80 oy alarak Belarus Cumhuriyeti’nin ilk cumhurbaşkanı oldu.

Ülkede Sovyetler döneminden kalma pek çok sorunun üstesinden gelen Lukaşenko, 26 yıl boyunca girdiği 5 seçimden de galip çıkarak koltuğunu korudu.

Yıllar içinde Rusya ile ilişkileri “kardeş” ülke seviyesinde tutan Lukaşenko, zaman zaman Rusya ile karşı karşıya geldi ve bu ülkeye karşı sert ifadeler kullandı. Lukaşenko, nihayetinde Rusya ile ilişkileri hiç bozmadı.

"Rusya ile kardeşlik ilişkisi ortaklık ilişkisine döndü"

Ancak Lukaşenko'nun en son yaptığı konuşmada Rusya’nın artık “kardeş” ilişkisini, “ortaklık” ilişkisi ile değiştirdiğini söylemesi, Belarus ile Rusya arasında son dönemlerde çok da iyi gitmeyen ilişkilerin geldiği noktayı ortaya koydu.

Son yıllarda Rusya’nın Belarus’a Avrupa piyasasının altında doğal gaz satmasını isteyen Lukaşenko, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'den olumsuz cevap aldı.

Belarus'un Rusya'ya yaklaşık 8 milyar dolar borcunun bulunması Belarus kamuoyunda olduğu kadar Rus kamuoyunda da sık sık eleştiri konusu oldu.

Minsk-Moskova hattı, geçen yıl Rusya’nın Belarus’a kalitesiz petrol satması üzerine gerilmişti. İki ülkenin arasında bazı gıda ürünlerinin alışverişi konusunda karşılıklı ambargoların uygulanması da yaşanan sıkıntılar arasında yer alırken, Rusya ile entegrasyon anlaşması konusunda da onca görüşmelere rağmen uzlaşamaya varılamadı.

Rusya ile ilişkilerdeki bu pürüzleri bir türlü gideremeyen Lukaşenko, bu defa yıllardır karşısında olduğu ABD’ye yöneldi.

ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo’yu ülkesinde ağırlayan Lukaşenko, 2008’den bu yana kesilmiş olan iki ülke arasındaki diplomatik ilişkilerin büyükelçiler düzeyinde yeniden başlaması kararına imza attı.

Minsk-Washington yakınlaşması devam ederken "kaynakları çeşitlendirme" gerekçesiyle Belarus, ABD’den petrol satın aldı.

Bu hamlesi öncesinde Lukaşenko’nun, ABD petrolünün Rus petrolünden ucuz olduğunu belirterek, “Kimsenin önünde diz çökmeyiz.” ifadeleri dikkati çekti.

Rus paralı askerlerin yakalanması tansiyonu yükseltti

Tüm bu gelişmelerin yanı sıra cumhurbaşkanlığı seçimi arifesinde Belarus’ta Rus güvenlik şirketi Wagner’e bağlı 33 Rus paralı askerin yakalanması Moskova ve Minsk arasındaki tansiyonu yükseltti.

Belarus güvenlik güçleri seçim sürecini istikrarsızlığa uğratmak için 200’den fazla paralı askerin ülkeye giriş yaptığı bilgisini paylaştı.

Belarus’a yönelik Rusların "kirli niyeti" olduğunu savunan Lukaşenko, bu paralı askerlerin ülkesine özellikle gönderildiğini söyledi.

Paralı askerlerin Ukrayna’ya teslimi için görüşme trafiğinin başlaması Rusya’nın tepkisini daha da arttırdı. Üst üste açıklamalar yapan Moskova, Minsk’in Rus vatandaşlarını bir an önce göndermesini istedi.

Ancak, Lukaşenko, bu konuyu uluslararası düzeye taşıyarak, Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy ile ele aldı. Belarus, ülkesine giren Rus paralı askerleri ortaya çıkarması nedeniyle Rusya ile karşı karşıya kaldı.

Lukaşenko'nun Rusya ile zaman zaman yaşadığı krizi, iç politikada kullanmak için çıkardığı eleştirileri sık sık dile getirildi.

Salgına rağmen karantina kararı alınmaması muhalefete koz verdi

Kovid-19 salgınının başladığı dönemde ülkede karantina önlemleri almaya gerek duymayan Lukaşenko’nun salgına yaklaşım tarzı ve daha sonra kendisinin de virüse yakalandığını açıklaması eleştiri konusu oldu. Salgın nedeniyle ekonomide yaşanan sıkıntıların daha hissedilir hale gelmesi, ülke içerisinde seçim öncesinde Batı yanlısı muhalefetin eline koz geçmesine ve büyümesine neden oldu.

Cumhurbaşkanlığı seçimi sürecinde Batı yanlısı aday adaylarından bazılarının tutuklanması ve Merkez Seçim Komisyonunun, bu isimlerin adaylık başvurularını haklarındaki iddialar nedeniyle kabul etmemesi, muhalefet cephesinde tepkiyi arttırdı.

Aday adaylarından Youtuber olan Sergey Tikhanovskiy, kolluk kuvvetlerine yönelik şiddet çağrısı ve kitlesel ayaklanmalara hazırlık yaptığı gerekçesiyle hapse atıldı. Ardından tepki olarak eşi Svetlana Tikhanovskaya, kocasının yerine aday oldu.

Diğer aday adayı eski Belgazprombank Genel Müdürü Viktor Babariko vergi kaçırma, rüşvet verme ve kara para aklama suçlamaları ile tutuklandı.

Ayrıca aday adaylarından eski diplomat Valeriy Tsepkalo ise aday olabilmek için gereken 100 bin imzayı toplayamadığı için cumhurbaşkanlığı yarışının dışında kaldı.

Bu süreçte Belarus’ta yaşayan bir Türk iş adamının, inşasını yaptığı evin parasını ödemediği iddiasıyla hakkında dava açtığı Tsepkalo, hapse atılacağından endişe ettiğini söyleyerek Moskova’ya kaçtı.

Muhalefet tarihin en kalabalık mitingini yaptı

Söz konusu kimselerin tutuklanması ve aday yapılmamasının asılsız nedenlere dayandığını iddia eden Babariko ve Tsepkalo’nun seçim karargahı, Svetlana Tikhanovskaya’yı destekleme kararı alarak Lukaşenko’nun karşısına çıktılar.

Belarus’un tarihinde ilk kez, seçim kampanyası çerçevesinde 25 bin kişinin üzerinde katılımla muhalifler Minsk’te en kalabalık mitingini gerçekleştirdi. Muhalefet Babariko’nun temsilcisi, Tsepkalo’nun eşi ve Tikhanovskaya’dan oluşan 3 kadını protestoların sembolü olarak lanse etti.

Cumhurbaşkanlığı koltuğu için 5 aday

Belarus Cumhurbaşkanlığı için hafta sonu Lukaşenko dahil toplam 5 aday yarışacak.

Govori Pravdu (Doğruyu Söyle) Hareketi Eş Başkanı Andrey Dmitriyev, amacının ülkede adaleti ve düzeni sağlamak, yeniden seçime gidilmesini sağlamak olarak olarak açıklıyor. Rusya ile entegrasyondan yana olmayan Dmitriyev, Avrupa Birliği (AB) ve NATO’ya da karşı bir politika izliyor.

Eski Belarus Parlamentosu Milletvekili Anna Kanopatskaya, ekonomik, sosyal ve siyasal alanda reformlar yapmak istediğini belirtiyor. Rusya ile entegrasyon istemeyen Kanopatskaya, Belarus’un “demokratik Avrupa yolunda kalkınması” fikrini destekliyor.

Belarus Sosyal Demokrat Gramada Partisi Başkanı Sergey Çereçen, devletin bütün alanlardaki rolünün azaltılması ve sadece alt yapı işleriyle uğraşması gerektiğini savunuyor.

Svetlana Tikhanovskaya, seçimleri kazanması halinde parlamenter sistemin yetkilerini arttıran 1994 anayasasına dönmek, eşini hapisten çıkarmak ve yeniden seçimlere gidilmesini sağlamak iddiasında bulunuyor. Rusya ile yakın ilişkiye karşı olan Tikhanovskaya, Batı yanlısı tavır sergiliyor. 

AA