Güneydoğu Asya Uluslar Birliği (ASEAN) Zirvesi, yeni tip koronavirüs (Kovid-19) tedbirleri nedeniyle tarihinde ilk kez video konferans yoluyla yapılacak.

ASEAN 2020 dönem başkanlığını yürüten Vietnam, nisan ayında yapılması planlanan ancak Kovid-19 nedeniyle ertelenen 36. ASEAN Zirvesi’ni "Birleştirici ve Duyarlı ASEAN" temasıyla 26 Haziran'da video konferans aracılığıyla gerçekleştirecek.

Bir gün sürecek zirvede, geçmiş toplantılarda liste başı olan küresel ve bölgesel siyasi meselelerin aksine dünyada halen kriz olarak devam eden Kovid-19 ile mücadele ve salgına karşı yol haritasının belirlenmesi öncelik olacak.

Kovid-19’un sosyal ve ekonomik etkilerine karşı ortak mücadele vurgusu yapılması beklenen zirvede, salgının kontrolünde kapasitenin artırılması, sosyal koruma, salgınla mücadelede birlik ortakları ile iş birliğinin pekiştirilmesi ve salgın sonrası toparlanma planı geliştirilmesi üzerine yoğunlaşılması bekleniyor.

Zirvede, Kovid-19 kaynaklı potansiyel ekonomik etkileri azaltma, salgın için fon kullanımı, turizm ve ticaretin canlandırılması ve mal ve hizmet akışının sağlanmasının yanı sıra salgınla ortaya çıkan halk sağlığı ve sosyal güvenlik gibi birliğin çeşitli ihtiyaçlarına da çözüm aranması bekleniyor.

Başkent Cakarta’daki Al-Azhar Üniversitesinde Güneydoğu Asya çalışmaları yürüten öğretim görevlisi Ramdhan Muhaimin, AA muhabirine yaptığı açıklamada, zirvede liderlerin, ikinci bir dalgayla bölgenin salgının merkez üssü haline gelmesinin nasıl önleneceği konusunda endişe duymaları gerektiğini belirtti.

Muhaimin, ASEAN çatısı altında ülkelerin birlik ve beraberliğinin önemini vurgulayarak, "ASEAN, küreselleşmeyi kesintiye uğratan salgının etkilerine karşı kapsayıcı bir bölge amacı taşıyan ASEAN Topluluğu 2025 vizyonunu güçlendirmeli." diye konuştu.

Muhaimin, Kovid-19 ile mücadelenin, bu yılki tüm ASEAN toplantılarının odak noktasında olacağını dile getirdi.

ASEAN liderleri ayrıca, toplantıda, mevcut ABD-Çin ticaret savaşı belirsizlikleri, Kore Yarımadası, Arakan sorunu, iklim değişikliği ve Güney Çin Denizi gibi çeşitli uluslararası ve bölgesel konuları da değerlendirecek.

Endonezya, Güney Çin Denizi sorununun yüz yüze görüşülmesini istiyor

Endonezya hükümeti, salgın nedeniyle ertlenen Güney Çin Denizi meselesindeki uluslararası "davranış kuralları" taslağının sanal ortamda görüşülecek bir konu olmadığını vurguluyor.

Tarafların masa etrafında olması gerektiğini ifade eden Endonezyalı yetkililer, mevcut salgın durumu iyileşene kadar da müzakere etmenin zor olacağını belirtiyor.

Çin, 1947'de yayımladığı haritayla egemenlik ihtilaflarının yaşandığı Güney Çin Denizi'nin yüzde 80'i üzerinde hak iddiasında bulunurken, yer altı kaynakları açısından zengin bölgede başta Filipinler olmak üzere aralarında Vietnam, Endonezya, Brunei ve Malezya'nın da bulunduğu komşu ülkelerle egemenlik tartışmaları yaşanıyor.

Filipinler'in başvurusuyla 2016'da Uluslararası Tahkim Mahkemesi, Çin'in, Güney Çin Denizi'nde tek taraflı egemenlik taleplerinin yasal zemini olmadığına karar vermişti.

ASEAN’a Arakan eleştirisi

Dünyanın en büyük insani krizlerinden Arakan meselesinin, her yıl ASEAN toplantılarının ana gündem maddeleri arasında yer almasına karşın şu ana kadar meseleye ilişkin somut bir çözüm bulunamaması dikkati çekiyor.

Bölgesel barış, güvenlik ve istikrarın korunması ilkesini benimseyen ASEAN’ın, bu tutumuna zıt bir şekilde birliğin çıkarları doğrultusunda üye ülkesi Myanmar’ın iç sorununu görmezden geldiği yorumları yapılıyor.

Öte yandan "ortaklık ve ticaret kaygılarına boğulan" ASEAN’ın, Uluslararası Adalet Divanına (UAD) sunulan Myanmar’a yönelik soykırım iddialarını kabul eden veya bu bağlamda Arakanlı Müslümanlar lehine olan bir açıklama yapmaması da eleştiriliyor.

Soykırımın önlenmesinin tüm ASEAN devletlerinin endişesi olması gerektiğini vurgulayan bölge uzmanları, ASEAN’ın, Arakan krizindeki eylemsizliğinin de güvenirliğine zarar verdiği uyarısında bulunuyor.

Myanmar'ın Arakan eyaletinde 2012'de Budistler ile Müslümanlar arasında çatışmalar çıkmış, olaylarda çoğu Müslüman binlerce kişi katledilmiş, yüzlerce ev ve iş yeri ateşe verilmişti. Arakan'daki sınır karakollarına 25 Ağustos 2017'de düzenlenen eş zamanlı saldırıları gerekçe gösteren Myanmar ordusu ve Budist milliyetçiler, kitlesel şiddet eylemleri başlatmıştı.

Birleşmiş Milletlere (BM) göre, Ağustos 2017'den sonra Arakan'daki baskı ve zulümden kaçıp Bangladeş'e sığınanların sayısı 900 bine ulaştı.

BM ve uluslararası insan hakları örgütleri, Arakanlı Müslümanlara yönelik şiddeti "etnik temizlik" ya da "soykırım" olarak adlandırıyor.

ASEAN

ASEAN, 1967'de Tayland'ın başkenti Bangkok'ta, Endonezya, Malezya, Filipinler, Singapur ve Tayland arasında Bangkok Deklarasyonu'nun imzalanmasıyla kuruldu. Birlik, ekonomik, sosyal ve kültürel gelişmenin desteklenmesinin yanı sıra bölgesel barış ile güvenliğin artırılmasını amaçlıyor.

Papua Yeni Gine ve Doğu Timor'un gözlemci statüsüne sahip olduğu birlikte, ABD, Çin, Kanada, Rusya, Avrupa Birliği (AB), Japonya, Güney Kore, Hindistan, Avustralya ve Yeni Zelanda diyalog ortağı ülkeler arasında bulunuyor. Birlikte, Türkiye, Pakistan, Norveç ve İsviçre sektörel diyalog ortağı olarak yer alırken, Şili ve Almanya'nın da kalkınma ortağı statüsü bulunuyor.

ASEAN'ın kurucu üyeleri Endonezya, Malezya, Tayland, Filipinler ve Singapur'un yanı sıra Brunei, Vietnam, Laos, Myanmar ve Kamboçya olmak üzere toplam 10 üyesi bulunuyor.

Vietnam'ın ev sahipliğinde, 37. ASEAN Zirvesi ve ilgili konsey toplantılarının da kasım ayında düzenlenmesi bekleniyor. 

AA