Anadolu’da İşgale Karşı İlk Tepkinin Gösterildiği Kent Denizli

15 Mayıs 1919'da Yunanlıların İzmir'i işgal etmesinden 4 saat sonra Anadolu'da işgale karşı ilk mitingin Denizli'de yapıldığını ifade eden tarihçiler, bu özel günün Denizli ve Türk tarihi açısından çok değerli olduğunu vurguladı. Müftü Ahmet Hulusi Efendi'nin mitingde verdiği fetva ise tarihteki o görkemli yerini halen koruyor.

15 Mayıs 1919'da İzmir'in Yunanlılar tarafından işgal edilmesinden 4 saat sonra Müftü Ahmet Hulusi Efendi önderliğinde ayaklanan Denizlililer Türkiye'de işgale karşı ilk mitingi de başlattı. Denizli'nin 100 yıl önce yaptığı bu kahramanlık tarih kitaplarına altın harflerle geçerken, bazı bilim insanları bu özel günün Denizli ve Türk tarihi açısından çok değerli olduğunu kaydetti. 15 Mayıs 1919'un 100. yıldönümü arifesinde Prof. Dr. Ercan Haytoğlu, Prof. Dr. Mithat Aydın ve Prof. Dr. Turgut Tok 15 Mayıs 1919'da İzmir'in işgalinden kısa bir süre sonra Türkiye'de ilk kez işgale karşı mitingin Denizli'de yapıldığını vurguladı.

Pamukkale Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Müdürü, Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ercan Haytoğlu, Denizli açısından 15 Mayıs'ın özel bir yeri olduğunu anımsattı. Aydın vilayetinin bir mutasarrıflığı olması hasebiyle İzmir'deki gelişmelere baştan itibaren Denizli'nin duyarlı olduğunu kaydeden Haytaoğlu, "17-19 Mart'taki İzmir'de yapılan kongreye de Denizli ilçe müftüleriyle ve aynı zamanda Müftü Ahmet Hulusi Efendi ile birlikte katıldılar. Bu ilgi gösterme Denizli'nin de durumuyla alakalıydı. Çünkü İzmir ve ahalisinin işgal edileceğine dair bir takım haberler Paris Barış Konferansı'ndan dolayı duyuluyordu. Bundan dolayı da İzmir'deki gelişmeler doğrudan Denizli'yi bağlıyordu" dedi.

"İşgalden yaklaşık 4 saat 10 dakika sonra bir miting yapıldı"

İzmir'in işgal edileceğinin o günler telgraf ile Denizli'ye bildirildiğini ve buna karşın hemen harekete geçildiğini kaydeden Haytaoğlu, açıklamasında şunları söyledi:

"Tarih konusunda benim yaptığım çalışmalar var. Bunlardan bir tanesi "Milli Mücadele'de Denizli'nin Aydın Kuvay-i Milliye'sindeki Etkileri, Milli Mücadele'de Tavas" diye çalışmalarımda da ben bu konuyu değerlendirdim. Pek çok kitabı inceleme imkanım oldu. Şu dikkatimi çekmiştir. Zaten Denizli İzmir'deki gelişmeleri anbean takip etmeye çalışmaktadır. Ahmet Akif Tütenk'in de ifadesinde belirttiği gibi İzmir'in işgal edilmesi Denizli'ye telgrafla bildirilir ve Denizli Mutasarrafı (Sancakbeyi) Faik Bey, belediye başkanı, şehrin Müftüsü, ileri gelenlerle birlikte Belediye Binası'nda bir toplantı yapar. Kendileri arka planda kalmak kaydıyla Müftü Efendi'nin öne geçmesi ve Denizli'de bir miting yapılmasını planlarlar. Yaklaşık 4 saat 10 dakika sonra bir miting yapıldığı bilgisi var."

"Olayın Denizli'de yankılanmış olması ne şaşırtıcı ne de garipsenecek bir durum"

15 Mayıs'ın Denizli için Milli Mücadele günü olarak kutlanmasının çok anlamlı olduğunu vurgulayan Haytaoğlu, "Milli Mücadelede 15 Mayıs gününün Denizli'de mitingin yapılması açısından kabul görmüş olması ve bugün Milli Mücadele günü olarak kutlanıyor olması çok anlamlı. Bir kere Denizli'de de bu refleksin olduğuna inanıyorum. İzmir 15 Mayıs'ta işgal edilince bunun etkilerinin aynı günün saatleri sonrasında Denizli'de yankılanmış olması ne şaşırtıcı ne de garipsenecek bir durum. Tepkinin bir gün sonra olmasını ifade eden kaynaklarda bile 16 Mayıs'ın ertesi gibi bir ifade geçiyor. O bile yazım hatası, sehven not düşürmeyi de düşündürüyor" diye konuştu.

Ahmet Hulusi Efendi'nin tarihe geçen o sözleri!

Öte yandan, Kurtuluş Savaşı'nın önemli simgelerinden biri olan Ahmet Hulusi Efendi'nin Merkezefendi ilçesindeki Bayram Yeri meydanında yer alan büstünün altında yazan "Şimdi İzmir'i Yunan askerleri işgal etmiştir. Bu işgale muhalefet ve düşmanın taarruzuna mukavele lazımdır. İşgal edilen memleketler halkının silaha sarılması ve savaşması farz-ı ayındır. Fetva veriyorum, silah cephane azlığı veya yokluğu hiçbir zaman mücadeleye mani teşkil etmez. Elinizde hiçbir silahınız olması dahi 3'er taş alarak düşman üzerine atmak suretiyle mutlaka fiili mukabelede bulununuz" sözleri ise Anadolu'da o dönem direnişin örgütlenmesinde ve Kurtuluş Savaşı"nın başlamasında önemli bir söylem olarak tarihteki yerini aldı.