687 yıldır ayakta duruyor

Orhan Mahallesi’nde İzmit’e hâkim bir tepede İçkale’nin içerisinde bulunan Tarihi Orhan Camii, 685 yıldır ayakta duruyor. Bağçeşme meydanının hemen arkasındaki yoldan ‘Tarihi Orhan Cami’ tabelalarını takip ederek kolayca ulaşabilecek bu kıymetli eserin bahçesinden İzmit’in önemli bir kısmını görebilir, gündüz İzmit Körfezi’nin üzerindeki güzellikleri seyrederken geceleyin de ışıl ışıl alanların oluşturduğu ambiyansın seyrine dalabilirsiniz. Osmanlı Devleti’nin ilk kurulduğu yıllarda Orhan Gazi’nin şehzadesi Süleyman Şah tarafından ‘babası adına’ inşa ettirdiği camiyi gelin yakından tanıyalım.

EN ESKİ YAPILARDAN BİRİ

Orhan Cami, eski İzmit’in merkez noktalarından biri olan Orhan Mahallesi’nde hâkim bir tepe üzerine inşa edilmiş ilk camii unvanına sahip ve Orhan Beyin oğlu Şehzade Süleyman Paşa tarafından 1332 yılında yaptırılmış. İzmit’teki Türk dönemi yapılarının en eskisi olan Orhan Camii’nin orijinal inşa kitabesi günümüze ulaşamadı. İzmit’in fethi ardından bölgeye inşa edilen ve günümüze kadar gelebilmiş olan ilk cami olma unvanına da sahip olan bu kıymetli eser, aynı zamanda fethin simgesi olarak da manevi bir değeri ifade eder. Caminin günümüzdeki hali, 1843 yılında Sultan Abdülmecit’in emriyle gerçekleştirilen onarım sonrası ortaya çıkan durumu yansıtıyor.

HUTBE KILIÇLA OKUNUYOR

Cuma günleri Orhan Cami’de imam, hutbeye kılıçla çıkıyor. Bu âdet İttihat Terakki döneminden beri artan dış baskılara ve ayrılıkçı hareketlere tepki olarak 120 yılı aşkın bir süredir devam ediyor. Orhan Camii yapıldıktan sonra töre gereği kılıçla hutbe okunmuş, o tarihten sonra her hutbeye kılıçla çıkılmıştır. Osmanlı devlet geleneğinde savaşla alınan yerlerde hutbe kılıçla okunurdu. Bu adet fethi simgelemekteydi. Bazı kaynaklarla yapının eski bir kiliseden camiye çevrildiği belirtilse de, yapılan incelemelerde caminin kilise ile hiç bir ilgisinin olmadığı tespit edildi.

İZMİT, KILIÇ ZORUYLA FETHEDİLMEDİ

İzmit, kuşatma sürerken yapılan antlaşma sonucu kendiliğinden teslim olarak Türk hâkimiyetine girdiği için kılıç zoruyla fethedilmemiştir. Eski bir Türk âdeti olan fethedilen şehirlerin merkez camiinde kılıçla hutbe verme geleneği İzmit’in geçmişinde İttihat Terakki dönemine kadar olmamıştır. Hoca hutbe okumak için minbere kılıcı sağ eline alarak merdivenleri çıkar. İmam hutbeyi okurken de kılıcı elinden bırakmaz. Hutbe okunduktan sonra imam yine kılıçla aşağı iner. Türkiye’de artık sadece birkaç camide yapılan bu uygulama aynı zamanda sembolik de bir değer taşımaktadır.

CAMİNİN CEMAAT YERİ AHŞAPTIR 

Caminin esas ibadet yeri olan harim kısmı, yapının en eski yeridir. Dikdörtgen planlı olan harimin kıble yönü duvarında mihrap ve minber, kuzeydoğu duvarında vaaz kürsüsü bulunmaktadır. Harim kısmının ortasında ahşap bir kubbeye yer verilmiştir. Tavan düz ahşap çıtalıdır. Tavan ile kubbeyi ahşap saçaklar ayırmaktadır. Caminin son cemaat yeri ahşaptır. Caminin minaresinin orijinal haliyle ilgili elimizde fazla bilgi bulunmamakla birlikte 19. yüzyılda yenilendiği bilinmektedir. Minare, 1945 yılında yıldırım düşmesi, 1999 yılında da deprem felaketi sonucu zarar görmüştür. Günümüzdeki minare, 2007 yılı onarımında 19. yüzyıl özelliklerini yansıtarak yapıldı.

2017 YILINDA ASLINA UYGUN RESTORE EDİLDİ

Önemli bir deprem bölgesi olan İzmit’te yer alan Orhan Cami, çeşitli tamiratlarla desteklenmiş. 17 Ağustos depremi ardından da ciddi hasara uğrayan cami, daha sonra tarihi dokusuna uygun olarak  2017 yılında restore edilerek hizmete açıldı. Orhan Cami’nin bahçesinde bulunan 700 yıllık çınar ağacının bakımını ve güçlendirmesini sağlayan Kocaeli Büyükşehir Belediyesi de camide bulunan mezar taşlarının restorasyonunu gerçekleştirdi. Kocaeli’nin tarihi, turistlik ve doğal mekânlarını ücretsiz olarak gezmek isteyen vatandaşlar www.gezgorkocaeli.com internet adresini ziyaret ederek katılmak istedikleri kültür turunu seçebiliyor.